نقشه دخل وخرج خانوارها - انوار بلاگ

تب تورم که از اواخر سال 96و در سایه تنش های ارزی در بدنه اقتصاد ایران ظهور کرد، حالا نتایج خود را بر درآمد و هزینه خانوارها نیز نشان داده است. البته جهش نرخ تورم و بالا رفتن قیمت کالا و خدمات مصرفی، تا حدودی به رشد درآمد خانوارها نیز منجر شده اما اثرگذاری آن بر طرف هزینه ها به قدری بوده که نه تنها این افزایش درآمد خنثی شده، بلکه بخش قابل توجهی از خانوارها در دهک های متوسط رو به پایین بدهکار نیز شده اند.

به گزارش خبرنگاران، مرکز آمار اعلام کرده میانگین درآمد هر خانوار شهری در سال 1397به 43میلیون و 491هزار تومان و هزینه آنها به 39میلیون و 323هزار تومان رسیده است. در خانوارهای روستایی هم، میانگین درآمد خانوارها 23میلیون و 311هزار تومان و هزینه سالانه آنها 21میلیون و 277هزار تومان بوده است. البته این رقم، میانگین درآمد و هزینه همه خانوارها در کل 10دهک درآمدی و هزینه ای است که باعث می شود بخش درآمدی از بخش هزینه ای کمتر باشد؛ درحالی که اگر درآمد و هزینه خانوارها به تفکیک هر دهک محاسبه شود، هزینه سالانه بسیاری از خانوارها از میزان درآمد سالانه بالاتر خواهد بود.

طبق اطلاعات مرکز آمار، در سال 1396به طور میانگین 3میلیون و 742هزار تومان، معادل 10.2درصد از درآمد خانوارهای شهری و 2میلیون و 317هزار تومان، معادل 11.5درصد از درآمد خانوارهای روستایی خرج نشده باقی مانده و در حقیقت درآمد خانوارها به این میزان از هزینه سالانه آنها بالاتر بوده است. براساس آمارها، میانگین درآمد خانوارهای کشور در سال 97نیز بیشتر از هزینه آنها بوده اما درصد مابه التفاوت نسبت به کل درآمد سالانه روند کاهشی داشته و در مقایسه با سال 96برای خانوارهای شهری به 9.6درصد و برای خانوارهای روستایی به 8درصد رسیده است.

• رشد طبقه متوسط شهری

بررسی آمارها نشان می دهد در میان خانوارهای شهری، 3 دهک اول تا سوم با کسری درآمد در مقایسه با هزینه روبرو هستند و دهک چهارم نیز درآمد و هزینه نزدیک به هم دارد. در بالای جدول، دهک دهم به عنوان ثروتمندترین دهک، معادل 2.4برابر دهک نهم، درآمد خرج نشده دارد و 5دهک شامل دهک های پنجم تا نهم به عنوان دهک های متوسط جوامع شهری قرار گرفته اند. این آمارها نشان می دهد در سال 97، فقط یک دهک از خانوارهای شهری در جایگاه ثروتمند قرار داشته اند و مابقی خانوارها یا جزو دهک های فقیر بوده اند یا در طبقه متوسط قرار گرفته اند. البته اما این رده بندی در مورد خانوارهای روستایی بسیار شدیدتر است.

• دو قطبی در دهک های روستایی

در سال 97هرچند رشد نرخ تورم به افزایش هزینه های معیشت در کل کشور منجر شد اما گزارش های مرکز آمار ایران همواره از تورم سنگین تر در مناطق روستایی حکایت داشت. در این وضعیت کسری درآمدی در خانوارهای روستایی نیز تشدید شده و 5دهک پایینی را با چالش روبرو کرده است. در سال گذشته هزینه دهک های اول تا پنجم درآمدی در روستاها بیش از درآمد آنها بوده؛ درحالی که در میان خانوارهای شهری، فقط 3دهک پایین با این معضل روبرو بوده اند. نکته دیگر این است که اختلاف درآمد خرج نشده در دهک دهم درآمدی روستایی یعنی دهک ثروتمند روستاها، در مقایسه با سایر دهک ها به شدت بالاست و برای مثال 3.7برابر درآمد خرج نشده در دهک نهم است؛ درحالی که اختلاف دهک نهم نسبت به دهک هشتم بسیار ناچیز است. نکته دیگر اینکه شواهد امر از محدود شدن شدید طبقه متوسط در جوامع روستایی حکایت می کند. براساس آمارها، در میان خانوارهای روستایی، دهک دهم به شدت ثروتمند است، دهک های نهم و هشتم وضع مساعدی دارند و فقط دهک های ششم و هفتم در طبقه متوسط قرار دارند.

• افزایش نابرابری

اصلی ترین مسئله ای که باعث بروز این وضعیت شده، نابرابری بالا در توزیع درآمد میان دهک های مختلف است؛ خصوصاً افزایش ضریب جینی از 0.3981در سال 96به 0.4093در سال 97که نشانگر تشدید توزیع نابرابر درآمد میان دهک هاست، باعث شده مابه التفاوت درآمد و هزینه خانوارهای کل کشور کاهش چشمگیری پیدا کند و خانوارهای بیشتری در دهک های پایین با کسری درآمد روبرو شوند.