با آگاهی از تمام قوانین، بله! - انوار بلاگ

اما اصل ماجرا چیست؟این که قرار است با ازدواج و شروع زندگی مشترک، همه چیز به خوبی و خوشی باشد و کار به جایی نرسد که برای داشتن یک زندگی عادی، بخواهیم از دادگاه و قاضی یاری بگیریم؛ اما اگر رسید چه؟ واقعیت این است که در نظام قانونی هر کشور، ازدواج علاوه بر پیوندی عاطفی و اخلاقی میان دو انسان، در چارچوبی خاص تعریف و توافقی دوجانبه محسوب می شود.

چارچوب هایی حقوقی که در عرف، مذهب و اصول هر کشور متفاوت است.پس لازم است پیش از ثبت رسمی ازدواج، از تمام حقوقی که به ما داده می شود و البته گرفته می شود آگاه باشیم تا بعدا جای اما و اگری برایمان نماند و نشود حکایت خربزه ای که خورده ایم و حالا باید پای لرزش بنشینیم.

ترکیب عاشقی و مسؤولیت پذیری

ازدواج فقط عاشقی کردن به تنهایی نیست؛ البته که درست است اصل کاری اش همان علاقه دو طرفه و انتخاب یاری هم کفو برای ادامه جهت زندگی است اما در کشور ما و البته خیلی از کشورهای دنیا، عاشقی دو نفر و نهایتا ازدواج، مسؤولیت هایی اخلاقی، شرعی و قانونی با خودش به همراه دارد که با امضای عقدنامه، یعنی همه آنها را پذیرفته ایم. این همان چیزی است که خیلی از جوان ها، دختران یا پسران، آن را می دانند و برای همین است که در شرایط امروز، زیر بار پذیرفتن چنین مسوولیت هایی نمی فرایند.

مسوولیت هایی که اگر نگاهی اخلاقی به آن داشته باشیم، می تواند شیرین باشد اما امان از آن وقتی که سر ناسازگاری با خودمان، طرف مقابل مان و زندگی برداریم و بخواهیم همه چیز را با دو دوتا چهارتا پیش ببریم؛ آن وقت است که به نتیجه رسیدن حساب و کتاب امروزمان، نیاز به شرط و شروط پیش از ازدواج دارد.

پس بهتر است پیش از ازدواج درباره همه آن چیزی که در ذهن تان می گذرد با همدیگر صحبت کنید و بدانید که قرار است چه مسؤولیت هایی را در زندگی پیش رو به عهده بگیرید تا بعدا چه از لحاظ اخلاقی و چه از نظر قانونی، با همدیگر به مشکل برنخورید.

آگاهی پیش از ازدواج

دوستی بود که می گفت هیچ وقت کار با کپسول آتش نشانی را یاد نگرفتم؛ شاید هم دلم نمی خواست یاد بگیرم. چون هیچ وقت نمی توانم تصور کنم خانه ام آتش گرفته است که لازم باشد از کپسول آتش نشانی برای خاموش کردن آتش استفاده کنم.

خوش بینی اش قابل تقدیر است اما آینده نگری چه می شود؟ درست است که قرار نیست جایی آتش بگیرد اما کار یک بار می شود. یعنی ان شاا ... که خانه تان هیچ وقت آتش نمی گیرد اما اگر گرفت هم خیالتان راحت است که ابزاری برای خاموش کردن دارید و نحوه کار با آن را بلد هستید.

آگاهی درباره شرایط و حق و حقوق بعد از ازدواج هم همین است؛ خوش بینانه اش این است که ما با فردی ازدواج می کنیم که انسانیت و اخلاق، معیار رفتارهای اوست و نیاز به سند و مدرک و امضایی برای رسیدن به حقوق مان نداریم اما با ذهنیت خوب وارد زندگی مشترک شدن یک موضوع است و احتمال خطا و آتش دریافت هم موضوعی دیگر.

بنابراین پیش از ازدواج، علم و آگاهی تان درباره حقوقی را که به دست می آورید و حقوقی که از دست می دهید بالا ببرید تا روزی نرسد که غصه ندانستن های روز اول تان را بخورید. این طور که به نظر می رسد، آموزش ها و مشاوره های پیش از ازدواج به قدر کافی هدفمند نیست و عملا زوج های جوان اطلاعی از حق و حقوق قانونی خود ندارند؛ آنقدر که درست زمانی از آنها آگاه می شوند که دچار اختلاف و گاهی خواهان طلاق می شوند.

در این زمان است که زوجین به اهمیت امضاهایی که بدون اطلاع در عقدنامه زده اند، پی می برند و به ناچار سعی می کنند با مراجعه به مراجع قضایی و مشاوران حقوقی مشکل خود را رفع کنند؛ پس آگاهانه ازدواج کنید.

بخوانید و امضا کنید

امضاهای متعدد سر عقد برای همه زوج ها خاطره است و احتمالا همه عروس و دامادها، عکس هایی از خودشان در حین امضاکردن دفتر عقدنامه دارند؛ عکس هایی که همه یک قاب از آن را می بینند ولی عروس و داماد برای چندین دقیقه متوالی در حال امضا کردن بوده اند.

اما کدام عروس یا دامادی در حین امضا کردن، متن و نوشته بالای صفحه را می خواند و بعد امضا می کند؟ اصلا هرکدام از ما چقدر می دانیم که چه چیزی را امضا می کنیم و بابت چه چیزی تعهد می دهیم؟ بیشتر سردفترها، عقدنامه را برای زوجین ورق می زنند و محل هایی را که باید امضا شوند با انگشت به آنها نشان می دهند درحالی که سردفتر ازدواج وظیفه دارد شرایط مندرج در قباله را مورد به مورد به دو طرف تفهیم کند چرا که شرطی معتبر است که مورد توافق زن و مرد قرار گیرد و به امضای هر دوی آنها رسیده باشد.

یکی از وکلای دادگستری درباره پذیرش و امضای بندهای عقدنامه توسط زوجین، معتقد است که پذیرفتن شروط ضمن عقد توسط زوجین با شرط این که شروط ذکر شده در عقدنامه برخلاف ذات عقد نباشد، باید با اطلاع کافی صورت گیرد و هریک از زوجین نسبت به قبول یا رد هر یک از شروط مختارند و درگیری و نزاع بر سر این موضوع امر مجرمانه محسوب خواهد شد.

موضوع مهم این است که با توجه به این که پذیرش یا رد هریک از شروط اعلام شده توسط زوجین نیازمند آشنایی با حقوق یکدیگر و ایجاد تفاهم و همدلی است، نقش نهادهای آموزشی و مشاوره ای در این زمینه پررنگ تر می شود. این که زوجین را به حدی از آگاهی برسانند که بدانند چه چیزی را امضا می کنند و پای چه تعهدی باید تا آخر عمر زندگی مشترک شان بمانند.

بعد از امضا چه می شود؟

با امضای ازدواج، بعضی حقوق به زنان و مردان داده می شود و در عوض بعضی حقوق هم از آنها گرفته می شود. تمکین یکی از اساسی ترین اصولی است که بعد از امضای عقدنامه، برعهده زن است و به واسطه آن، بعضی از امور زندگی زن وابسته به اجازه مرد می شود؛ برای همین است که زن حقوقی مثل حق سفر، داشتن شغل، انتخاب محل زندگی و مسکن، ولایت بر فرزندان و جدایی از همسر را در صورت رضایت و اجازه مرد می تواند در اختیار داشته باشد و البته حقوقی مثل مهریه و نفقه به دست می آورد.

در مقابل هم مرد دارای حقوقی می شود که زنان آن را ندارند. البته درست است که این حقوق با اما و اگر همراه است و در برابر آن، تکالیفی در برابر زن و خانواده اش دارد اما بعضی از این قوانین، متاسفانه فرصتی برای سوءاستفاده بعضی از مردان فراهم می کند.

پس اگر زنان چیزی غیر از این موضوع انتظار دارند، باید درباره آن با همسرشان توافق کنند و هرچیزی که فکر می کنند بعدا نیاز به رضایت مرد دارد را در عقدنامه بنویسند تا بدون رضایت هم در اختیار آنها باشد. البته همه اینها مسائل قانونی ازدواج است وگرنه مثلا اگر حق خروج از کشور در اختیار زن باشد اما مرد قلبا به سفر تنهایی همسرش رضایت نداشته باشد، آن زندگی، زندگی ایده آل و دوطرفه ای محسوب نمی شود. یعنی بهتر است انسانیت و قوانین به موازات همدیگر پیش بفرایند والا هرکدام از آنها در نبود دیگری می تواند اصل مفهوم زندگی را زیر سؤال ببرد.

و اما شروط ضمن عقد

شروط ضمن عقد راه چارهی است برای جبران مسائلی که امیدواریم در زندگی مشترک هیچ کس پیش نیاید ولی به هر حال ممکن است در آینده بروز کند؛ شروطی که شاید راه چارهی باشد که به زنان اجازه می دهد تا برای جبران کمبودهای حقوقی خود، از آن استفاده و در صورت بروز اختلاف تا حدودی از حقوق خود دفاع کنند.

البته لازم است بدانید شروط ضمن عقد ازدواج دودسته است؛ بعضی شروط از پیش موجود بوده و در تمام عقدنامه ها نوشته شده است؛ همان هایی که گاهی بدون خواندن، آنها را امضا می کنیم اما دسته دوم شروط اضافه ای است که زوجین می توانند بر شروط دیگر اضافه کنند و در عقدنامه بنویسند. اما شروط ضمن عقد نوشته شده در دفترچه چیست؟ مثلا عدم پرداخت شوهر از دادن نفقه زن به مدت شش ماه، بدرفتاری غیرقابل تحمل مرد با زن و فرزندان، بیماری خطرناک غیرقابل درمان مرد در حدی که سلامت زن را به خطر اندازد، اشتغال مرد به کاری که به حیثیت و آبروی زن و مصالح خانوادگی او لطمه می زند، محکومیت شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر، اعتیادی که به اساس خانوادگی ضرر بزند مانند اعتیادی که منجر به بیکاری مرد، فروش اثاثیه منزل و وارد کردن ضرر به سلامت جسمی و روحی زن و فرزند شود، ترک بدون علت خانواده یا غیبت یکسره شش ماهه بدون دلیل موجه، محکومیت قطعی مرد در اثر ارتکاب به جرم و اجرای هرگونه مجازات که مغایر با حیثیت خانوادگی و شؤون زن باشد، در صورتی که پس از گذشت پنج سال مرد درخصوص فرزنددار شدن مشکل داشته باشد و مرد، همسر دیگری بدون رضایت و اجازه زن اختیار کند.

اینها شروطی است که در صورت رخ دادن، زن می تواند با ارائه دلیل، درخواست طلاق کند.

به شرط شروط اضافه

پای صحبت زوج های مختلف که بنشینیم، هرکدام تجربه ای متفاوت دارند. یکی از صحبت های دوران آشنایی شان می گوید و این که امروز همسرش در هر تصمیمی، بدون نوشتن و ثبت سند و مدرک، همراه و پشتیبانش است و دیگری از روزهای خوشی می گوید که ناگهان تبدیل به میدان جنگ شد و زن از بدیهی ترین حقوقش جا ماند و مرد برای مهریه مشخص شده در روزهای خوش، پشت میله های زندان است.

واقعیت این است زندگی ایده آل همان چیزی است که دو طرف بین خودشان همه چیز را حل کرده اند و رضایت همدیگر بر هرچیزی برایشان مقدم تر است اما از نظر قانونی، زوجین می توانند علاوه بر شروط چاپ شده در قباله نکاحیه، هرخواسته مشروع و معقول و مشخص و مشخصی که مخالف مقتضای ذات عقد نباشد برای یکدیگر بگذارند البته در این میان چون امر ازدواج، اختیار بعضی امور را از زنان می گیرد، شروطی که نوشته می شود بیشتر زنانه است تا مردانه؛ اما چه شروطی؟

از جمله این که زن می تواند شرط کند اجازه خروج از کشور را دارد و مرد نمی تواند مانع خروج او شود یا این که زن حق ادامه تحصیل و اشتغال به کار و حق حضانت اطفال در صورت وقوع طلاق را داشته باشد. اما چرا؟ مثلا شرط تحصیل. درست است که حق تحصیل از حقوق اساسی هر فرد است و نمی توان از تحصیل افراد جلوگیری کرد، اما برای پرهیز از مسائل احتمالی در این زمینه، می توان آن را نوشت. شرط اشتغال مطابق قانون هم همین است.

اگر شغل زن منافی با مصالح خانواده یا حیثیت شوهر یا زن باشد، مرد می تواند همسر خود را از آن شغل منع کند. از طرفی، مطابق قانون گذرنامه، زنان متأهل فقط با اجازه کتبی همسر خود می توانند از کشور خارج شوند.

پس می شود در حق خروج از کشور، زوج به زوجه، وکالت بلاعزل بدهد که با همه اختیارات قانونی بدون نیاز به اجازه شفاهی یا کتبی مجدد شوهر می تواند از کشور خارج شود و مشخص مدت، مقصد و شرایط مربوط به مسافرت به خارج از کشور به صلاحدید خود زن است.

شرط تقسیم اموال موجود بین زن و شوهر بعد از جدایی و شرط حضانت فرزندان پس از طلاق هم از دیگر شروطی است که می تواند بر عقدنامه اضافه شود. اما با همه اینها، کاش هیچ وقت کار به چنین جایی نرسد و همه چیز به صورت درون خانوادگی بین زن و شوهر حل شود که اصل ازدواج همین تفاهم دوطرفه است.

مهریه و نفقه

اما مهریه و نفقه هم از شروطی هستند که بر گردن مرد است. نفقه یعنی چه؟ یعنی تامین همه نیازهای متعارف و متناسب با شرایط زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و... که در صورت انجام ندادن آن، قانون مرد را بازخواست خواهد کرد.

اما بسیار پیش آمده است که مهریه هم برای مردان دردسر ساز شده است و همان قدر که شروط ضمن عقد گاهی برای زنان می تواند راه چاره باشد، نپذیرفتن مهریه خارج از توان هم برای مرد می تواند راه چاره ای در روزهای ناخوش احوالی زندگی مشترک باشد. در واقع حالا که زندگی از دایره مهربانی خارج شده، بهتر است کفه ترازو به سود هر دو طرف و به موازات بایستد.

نرگس خانعلی زاده - روزنامه نگار / ضمیمه چاردیواری روزنامه خبرنگاران