مروری بر کارنامه و آثار اکبر عالمی - انوار بلاگ

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، چهره ای دانشگاهی که اجازه نمی داد فعالیت هایش فقط در یک وجه خلاصه گردد و همین موجب شد زمانی که در 75سالگی به دلیل ابتلا به کووید19 جان بسپارد، آثاری بسیار ارزشمند از او به یادگار بماند. کدام دوستدار سینماست که در دهه 60 و 70 تماشاگر تلویزیون بوده و برنامه های هنر هفتم و آن روی سکه را ندیده باشد و بر تأثیرگذاربودن این برنامه ها گواه ندهد؟ این فقط بخشی از مجموعه پرثمر کارنامه کاری عالمی است که در ادامه نگاهی به آن صورت می گیرد.

آگراندیسمان

اکبر عالمی سال 1324 در اهواز متولد شد. دو سال بعد خانواده او به زادگاه پدر دامغان سفر کردند و آنجا مقیم شدند. عالمی کودکی و نوجوانی را در این شهر سپری کرد تا آنکه در روزهای جوانی راهی تهران شد.

او در دانشکده هنرهای دراماتیک در رشته رادیو و تلویزیون تحصیل کرد. علاقه مندی او به سینما موجب شد تا در دانشگاه تربیت مدرس در این رشته مدرک کارشناسی ارشد خود را بگیرد. اما میل او به تحصیل سرانجام نداشت تا جایی که برای خواندن در رشته سینما راهی انگلستان شد.

دکتر اکبر عالمی با همه دانشی که آموخته بود و تجربیاتش به ایران بازگشت تا این بار علاقه مندی خود را با اقداماتی همراه کند که سود آن متوجه سینمای ایران و دوستداران سینما گردد.

ابراز تمایل عالمی به عکاسی به دوران نوجوانی او بازمی گردد. در روزهایی که پدر برای او دوربین کوچکی خریده بود تا او نخستین تجربیات عکاسی خود را پشت سر بگذارد و با ابزار موجود در خانه آگراندیسمان بسازد و مواد ظهور را در ظرف های آشپزخانه بریزد. این عکاسی های آماتوری منجر به شکل گیری دید او شد. این علاقه مندی فقط مربوط به روزهای نوجوانی نبود و همچنان عکاسی به عنوان یکی از رشته های هنری که مورد توجهش بود از سوی او دنبال شد. اما او فقط یک عکاس با نگاه منحصربه فرد نبود.

او با آموخته هایش در زمینه عکاسی در زمینه مدیریت لابراتوار هم نقشی پراهمیت بازی کرد و مدتی ریاست لابراتوار وزارت فرهنگ و آموزش عالی و مسئولیت لابراتوارهای سازمان صداوسیما را بر عهده داشت.

یکی از درخشان ترین کشف و شهودهای عالمی به واسطه تخصصی که در زمینه چاپ و ظهور عکس داشت، مربوط به نخستین تصاویری است که در ایران در دوره مظفرالدین شاه ثبت شده بود. او جعبه های زنگ زده کاخ گلستان را به لابراتوار برد و بعد از مدت ها کار روی آن مجموعه ای ارزشمند را از تاریخ و هنر ایران به نمایش گذاشت. او حلقه هایی را که تا سال ها به عنوان حلقه های مفقوده نخستین فیلم و عکس های ایرانی در دوره پادشاه قاجار محسوب می شد، احیا کرد. این فقط یکی از کارهای تأثیرگذار عالمی در زمینه زنده کردن تاریخ هنر در ایران بود.

برنامه سازی برای تلویزیون

چهره های تأثیرگذار در میان برنامه سازان صداوسیما بسیار انگشت شمار هستند و یکی از شاخص ترین آنها اکبر عالمی؛ هنرمندی با عالی ترین مدارک تحصیلی و مطالعات گسترده که با اتکا به شناخت کامل خود از سینما توانست بستر مناسب برای برنامه سازی حرفه ای با موضوع سینما فراهم کند.

او نخستین تجربه خود را در زمینه برنامه سازی با موضوع سینما در دهه 60 پشت سر گذاشت. آن روی سکه که در شبکه یک روی آنتن می رفت در قحطی برنامه های سرگرم کننده دهه 60 تلویزیون یکی از پرطرفدارترین برنامه ها بود. عالمی خود مسئولیت اجرا و تهیه آن را برعهده داشت. تجربیات آن روی سکه او را به سمت هنر هفتم هدایت کرد.

در دهه 70 شمسی به لحاظ فضای موجود در جامعه و نوآوری هایی که گاه در تلویزیون صورت می گرفت، به طور کلی فضای مناسب تری برای برنامه سازی درباره سینما فراهم بود و عالمی در همین موقعیت توانست در هنر هفتم مجموعه ای را جمع آوری کند که همچنان برای بسیاری خاطره ساز است و به شهادت بسیاری زمینه آشنایی آنان را با سینمای دنیا فراهم کرد.

یکی از مهم ترین نکاتی که موجب می شد این برنامه در میان طیف های مختلف اجتماعی و سنی محبوبیت داشته باشد، تنوع در انتخاب فیلم ها بود و این تنوع از چیزی ناشی نمی شد غیر از شناخت عالمی از سینمای دنیا و اینکه او می دانست بر سر سفره اندیشه و ذائقه مخاطب چه بچیند که هر هفته تماشاگران را مشتاق پای تلویزیون بنشاند.

او برنامه سازی در زمینه سینما را با ساخت سینما ماوراء و سینما اقتباس که نگاه های تخصصی تری را در سینما دنبال می کردند ادامه داد.

مستندسازی

همان طور که از علاقه مندی عالمی به عکاسی برمی آید او رغبت زیادی به مستندنگاری داشت و عمر خود را هم به پای این عشق به سرانجام برد.

عالمی مستندهای پرتعدادی را مقابل دوربین برد. از جمله موضوعات مورد توجه او در مستندسازی، آثار صنعتی بود. او درباره صنایع چوب، نساجی، پتروشیمی و داروسازی در ایران مستندهایی را تولید کرد.

این آثار او به دوره ای بازمی گردد که این صنایع در ایران رونق چشمگیری داشتند و شاید نگاهی به تصاویری که این هنرمند ثبت کرده بتواند خاطرات دوران شکوفایی این صنایع را یادآوری کند. او همچنین غیر از مستندهای پرتعدادی که در زمینه صنایع ساخته، دو مستند هم با موضوع خلیج فارس به نام های خلیج فارس و خلیج فارس و نواحی نه گانه در دهه 80 ساخته است.

اما مستند نیمه کاره او با موضوع کرونا حاصل عشقی است که سال ها او را رها نکرد؛ او در 75سالگی چنان پرانرژی بود که خود را وارد بیمارستان محل نگهداری بیماران کرونایی کند تا تصاویری از آنان ثبت کند اما بی رحمی ویروس کووید 19 اجازه نداد نه این مستند به انتها برسد و نه عمر استاد سینما بیش از این ادامه یابد.

فعالیت های دانشگاهی و کتاب ها

عالمی به واسطه خاستگاه دانشگاهی اش همواره در مجامع علمی حضوری پررنگ داشت: از عضویت در فرهنگستان هنر و فرهنگستان و زبان و ادب فارسی تا سال ها تدریس در دانشگاه های مختلف.

او همچنین در زمینه نگارش و ترجمه کتاب هایی که غالبا نگاهی به سینما و هنرهای دیگر داشتند فعال بود که از جمله آنها می توان به این موارد اشاره کرد: قدرت واژگان فرهنگ نامه ای به زبان انگلیسی از انواع واژگان تخصصی هنرهای مختلف اعم از هنرهای تجسمی، سینما، عکاسی، تلویزیون و تئاتر، به همراه شرح و تفسیر آ نها، تمهیدات سینمایی کتابی در چهار بخش که به جلوه های ویژه سینمایی می پردازد، فرهنگ جامع انیمیشن کتابی درباره اصطلاحات معمول بین انیماتورها و به طور کلی درباره تعابیر و اصطلاحات علمی انیمیشن که زیر نظر اکبر عالمی توسط فرناز خوشبخت تألیف شده و ترجمه کتاب ظهور، در عکاسی و سینما اثر سی آی و آر آی جاکوبسن.

وداع در نیمه تابستان داغ

اکبر عالمی پس از آنکه سال ها عمر خود را با دانش اندوزی و عرضه آثار هنری اش و تعلیم سپری کرد، در روزهایی که دنیا درگیر بیماری کرونا بود، از این ویروس در امان نماند.

آنچه بعد از وداع تلخ در 22 مرداد ماه 1399 با اکبر عالمی دل دوستدارانش را گرم می کند، انبوه کارها و آثاری است که از او به یادگار مانده؛ از عکس ها و فیلم هایش تا کتاب ها و حتی شاگردانش.

گفتنی است در چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت که 25 آذرماه تا دوم دی ماه برگزار می گردد، آیین بزرگداشت این سینماگر برگزار می گردد.