ایران با عضویت در بریکس و شانگهای، عملا بدنبال پذیرش سازوکارهای جهانی است - انوار بلاگ

انگاره مسلط در سیاست خارجی بیانگر این واقعیت است که هر کشوری در معرض نهادگرایی قرار گیرد، الگو و روند سیاست خارجی خود را با نشانه هایی از نهادگرایی همراه می سازد.

1- انگاره همکاری های چندجانبه و نهادگرایی تازه در سیاست خارجی ایران

ایران سیاست همسایگی را به موازات چندجانبه گرایی در سیاست خارجی در دستور کار قرار داده است. چنین رویکردی به مفهوم آن است که جمهوری اسلامی ایران تمایلی به سازوکارهای مبتنی بر یک جانبه گرایی در سیاست خارجی نخواهد داشت. شرایط مالی ایران و تحریم های بین المللی شکل خاصی از محدودیت های ساختاری برای اقتصاد ایران را اجنتاب ناپذیر ساخته است. محدودیت های اقتصاد بین الملل علیه جمهوری اسلامی ایران تاثیر خود را در جهت گیری و الگوی کنش رفتاری ایران به جا می گذارد. ایران در شرایطی برای عضویت در شانگهای و بریکس کوشش کرد که احساس می نماید همکاری با چنین نهادهایی می تواند اقتصاد کشور را نجات دهد. چالش های مالی ایران تاثیر خود را بر ادراک و ذهنیت عمومی جامعه به جا گذاشته است.

چنین واقعیت هایی بخشی از عناصر شکل دهنده سرمایه اجتماعی هر کشوری تلقی می گردد.انگاره نهادگرا بیانگر این واقعیت است که اقتصاد سیاسی بین المللی ایران در فضای چالش های چندجانبه واقع شده است و این امر می تواند عامل موثری در تغییر الگوهای رفتاری ایران محسوب گردد. ایران بعد از عضویت در بریکس در مقایسه با گذشته ماهیت عمل گرایانه تری خواهد داشت. هر کشوری که در پیمان های منطقه ای و بین المللی عضویت می یابد، ناچار خواهد بود تا قواعد الگویی و سیاست عملی آنان را در حوزه سیاست خارجی در پیش گیرد. به عبارت دیگر نهادگرایی بین المللی قواعدی را بر کشورها اعمال می نماید که آنان را در برابر اقتصاد، سیاست و امنیت جهانی مسوول می سازد. هرگونه چندجانبه گرایی و نهادگرایی می تواند آثار خود را در سیاست و اقتصاد ملی کشورها به جا گذارد. چندجانبه گرایی و نهادگرایی سیاست خارجی ایران زمینه عضویت جمهوری اسلامی در بریکس را به وجود آورد. اگر بریکس بتواند نقش سازنده ای برای ارتقای اقتصاد ایران ایفا نماید، در آن شرایط نشانه هایی از تغییر الگویی در روندهای سیاست خارجی ایران اجتناب ناپذیر خواهد بود.

2- انگاره باز فراوری قطعیت های راهبردی در ایران پسابریکس

گزینه دوم به این موضوع اشاره دارد که عضویت ایران در بریکس تاثیری در روندها و الگوهای رفتاری جمهوری اسلامی به جا نمی گذارد. بر اساس چنین انگاره ای، عضویت ایران در بریکس نه تنها سودمندی مالی چندانی برای ایران ندارد، بلکه زمینه رادیکالیسم سیاسی و امنیتی بازفراوری شده در سیاست خارجی و الگوی رفتاری ایران را اجتناب ناپذیر می سازد. طبعا چنین الگو و فرآیندی با شاخص های چندجانبه گرایی سیاست خارجی ایران همگونی نخواهد داشت.

نتیجه

ایران در شرایطی در فضای عدم انعطاف تاکتیکی و راهبردی در سیاست خارجی قرار می گیرد که عضویت در بریکس و شانگهای تاثیر مالی چندانی برای جمهوری اسلامی به جا نگذارد. همکاری های مالی با کشورها می تواند آنان را در حوزه سیاست خارجی سازنده و همکاری جویانه تقویت کند.

اگر گزینه عدم همکاری اقتصاد جهانی با نیازهای مالی ایران در دستور کار قرار گیرد در آن شرایط طبیعی به نظر می رسد که ایران سیاست خارجی و الگوهای رفتاری خود را تغییر نخواهد داد. هرگونه عمل گرایی در سیاست خارجی ایران در شرایطی حاصل می گردد که اقتصاد جهانی خود را با نیازها و الگوهای چندجانبه ایران تطبیق دهد.

ایران در شرایط موجود سیاست همکاری های چندجانبه را در دستور کار قرار داده است. براساس چنین انگاره ای، نباید با تداوم محدودیت های مالی و تحریم های ثانویه روبه رو گردد.

با ادامه سیاست تحریم، چالش های امنیت منطقه ای افزایش می یابد.ضرورت های اقتصاد سیاسی بین الملل ایجاب می نماید که فرصت چندجانبه گرایی در سیاست خارجی ایران زمینه همکاری های فراگیر منطقه ای و بین المللی به ویژه در حوزه اقتصاد سیاسی ایران را فراهم کند. حضور رئیس جمهوری اسلامی ایران در مجمع عمومی سازمان ملل و در تاریخ 28شهریور1402 می تواند واقعیت چندجانبه گرایی و عمل گرایی سیاست خارجی ایران برای همکاری های سازنده متقابل را عینیت بخشد.

23302