مهاجرت روستاییان نظارت مردمی بر آب را کم کرد و بحران آب بوجود آمد - انوار بلاگ

به گزارش ایرنا، سال آبی جاری (ابتدای مهر 1400 تا آخر شهریور1401) یکی از خشکسال ترین سال های 50 ساله اخیر است که این خشکسالی اثر منفی خود را بر روی منابع تامین کننده آب برجای نهاده و چالش هایی را به همراه داشته است. گرچه سال آبی پارسال (مهرماه 1399 تا آخر شهریور1400) هم نسبت به دوسال پیش از آن خشک بود اما تداوم خشکی ها در سال جاری به دامنه چالش های آبی اضافه نموده به گونه ای که مسایلی را برای بعضی حوضه های آبریز ایجاد کرد. بروز این مسائل سبب شد کارشناسان در پی یافتن راهکارهایی برای غلبه بر این نوع مسائل باشند.

در همین رابطه صبح امروز نشست حکمرانی آب چالش ها و راهکارها به وسیله اندیشکده هویت و پیشرفت ایرانی اسلامی با حضور جمعی از کارشناسان با موضوع کم آبی برگزار گشت.

در این نشست اردشیر گراوند مدیرعامل موسسه نقش کلیک، مساله آب در ایران و پیوند آن با نظام اجتماعی را مساله ای دانست که مربوط به چند سال و یا چند قرن اخیر نبوده بلکه با ملت ایران زندگی نموده، می نماید و خواهد نمود.

وی با بیان اینکه مساله آب در ایران اساسی ترین و اجتماعی ترین پدیده های طبیعی و اجتماعی دنیا یعنی قنات را از دیرباز با خود داشته، اضافه نمود: قنات زیربنایی بزرگ در مدیریت منابع آب بوده که به برترین شکل ممکن، مدیریت منابع کم آب را در کشور به طور کامل برعهده داشته است.

گراوند گفت: مساله آب با توجه به اینکه ایران کشوری خشک و کم آب است، موضوعی است که اساسا با این مردم زندگی نموده است و مساله مدیریت آن تنها به جاهایی که کم آب بوده ربط نداشته بلکه در نقاط پرآب کشور هم به شدت رعایت می شده است.

وی ادامه داد: مدیریت منابع آب در این کشور همیشه وجود داشته و برای آن برنامه و مسوولی به عنوان میراب وجود داشته است.

گراوند اضافه نمود: نگاهی به نظام اجتماعی این کشور نشان از آن دارد که آب و تقسیم آب ریشه در فرهنگ این کشور داشته و هر نقطه ای برای خود ساز و کار و فرهنگ استفاده درست از آب داشته است.

این کارشناس مسایل اجتماعی ادامه داد: مساله آب یک مساله تاریخی، اجتماعی، مالی و فرهنگی است که نظام سیاسی از آن تبعیت می نموده است.

گراوند خاطرنشان ساخت: نگاه اجتماعی به مساله آب سبب خواهد شد بدانیم در اثر چه اموری به این نقطه رسیده ایم.

وی گفت: تاریخ آب در ایران نشان می دهد که هر نقطه از این کشور درباره آب و مدیریت آن ابزارهای خاص داشته و نظام اجتماعی، نظارت دقیقی بر مصرف آب داشته است و این طور نبوده که هر کس به هر اندازه که خواست از آب استفاده کند.

مدیرعامل موسسه نقش کلیک ادامه داد: نظام های اجتماعی به شدت کار خود درباره مدیریت و مصرف آب را انجام می دادند و گاه دولت ها هم از آن حمایت و مردم هم به شدت رعایت می کردند.

گرواند اضافه نمود: کاری صورت گرفت که این نظام و نظارت اجتماعی از بین رفت و بعضی انتقال های غیرکارشناسانه صورت گرفت.

وی گفت: وجود نفت سبب شد تا منابع بزرگ پولی وارد کشور گردد که این منابع در دست دولت ها نهاده شد و دولت هرجا توانست از این پول استفاده کرد.

این فعال اجتماعی اضافه نمود: پیش از انقلاب یک برنامه آمایش سرزمینی وجود داشت که گرچه اشکالاتی داشت اما کنار گذاشته شد. همین امر سبب شد بارگذاری پول بدون برنامه در کشور انجام گردد که این امر خود سبب مهاجرت های زیادی شد.

گراوند ادامه داد: همین مهاجرت ها، نظام ها و نظارت های اجتماعی را جابجا کرد و سبب کاهش نظارت بر منابع طبیعی و منابع آب شد و مصرف بدون برنامه را تشدید کرد. با کاهش نظارت های مردمی، سایرینی که به جای مانده بودند هرطور که خواستند با منابع طبیعی و آب برخورد کردند.

وی با انتقاد از تهیه نشدن پیوست اجتماعی برای اقدام هایی که در کشور اجرا شده، گفت: از بین رفتن نظارت های مردمی و توسعه فن آوری های بدون برنامه افزایش مصرف آب را به همراه داشت و به مرحله ای رسیده ایم که اکنون منابع آب به کمترین اندازه خود رسیده است.

این کارشناس اجتماعی اضافه نمود: اینکه فقط دولت یا مردم را مقصر بدانیم درست نیست بلکه باید همه باید سهم خود در این شرایط را بدانند و برای برطرف آن احتیاج است که مردم وارد کار شوند.

گراوند گفت: گرچه همه مقصر این شرایط هستیم اما دولت ها بیشتر مقصرند و برای اصلاح آن احتیاج است که همه مردم دست به دست هم داده و پای کار بیایند.

وی با انتقاد از طرح های انتقال آب ادامه داد: طرح های انتقال آب به ضرر کشور و منابع آب است.

این کارشناس اجتماعی بر ورود مردم برای حل معضلات کم آبی تاکید نمود و خاطرنشان ساخت: جابجایی بین حوضه ای آب عوارضی بیش از آنچه متصور است به همراه خواهد داشت.

در ادامه محمد درویش رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو هم از فرایند شیرین سازی آب خلیج فارس انتقاد کرد و گفت: حدود 2 میلیارد متر مکعب آب شیرین در خلیج فارس به عنوان پساب وارد این پهنه آبی می گردد درحالی که قرار است به همین اندازه نیز آب شیرین شده و به مصارف صنعتی برسد.

وی ادامه داد: باید به جای شیرین سازی آب، سرمایه گذاری برای استفاده از پساب در اولویت قرار گیرد زیرا شیرین سازی آب خطرهای زیادی برای زندگی جانوری خلیج فارس و دریای عمان خواهد داشت.

درویش اضافه نمود:در زمینه قوانین، هیچ کمبودی نداریم بلکه باید نگران اجرایی نشدن این قوانین بود.

رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو با اشاره به اینکه در دماوند سطح آب های زیرزمینی به شدت کاهش یافته است، ادامه داد: شرایط برداشت از منابع آب زیرزمینی بسیار نگران کننده شده است.

وی گفت: دشت های ممنوعه کشور 200 دشت بود که اکنون به 360 دشت افزایش یافته و در همین دشت ها تعداد یک میلیون حلقه چاه فعال است و تعداد چاه های کشور از 85 هزار حلقه به یک میلیون و 200 هزار افزایش یافته که واقعا نگران کننده است.

درویش ادامه داد: هشت میلیون هکتار از رویش گاه های جنگلی کشور از سال 1301 از بین رفته است یعنی از 20 میلیون هکتار به 12 میلیون هکتار کاهش یافته است.

این کارشناس محیط زیست گفت: زاگرس، منبع اصلی تامین آب شیرین کشور است اما اکنون تعداد دام 3 برابر ظرفیت آن است و اگر از بین برود مسائل بیشتری ایجاد خواهد شد.

در ادامه این نشست محمدرضا شهبازبیگیان عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس نیز در سخنانی گفت: در بخش مدیریت منابع آب سه دروه پیشی گرفتن منابع آب از تقاضا، افزایش تقاضای آب بیش از منابع و تقاضای زیادتر از منابع داشته ایم که در این زمینه کوشش شد با استفاده از فن آوری ها نسبت به تامین تقاضا اقدام گردد.

وی ادامه داد: اکنون باید مدیریت تقاضای آب سرلوحه امور قرارگیرد و سازمان برنامه و بودجه به طور واقعی در این زمینه ورود نموده و نقش مانع در برداشت بی رویه از منابع را برعهده گیرد.