مرثیه معمار اقتصاد ترکیه در دوره اردوغان بر رویـای عدالت و توسعـه

به گزارش خبرنگاران او همچنین گفت که میخواهد تا سال 2020 حزبی تاسیس کند که فراگیرتر از حزب عدالت و توسعه باشد.

عکس: AFP

افول اقتدار حزب عدالت و توسعه ترکیه مربوط به یکی دو سال اخیر نیست. تقریبا مسائل این حزب از اواخر سال 2014 آغاز شد و اگر کودتای نافرجام در داخل ترکیه رخ نمی داد، معلوم نبود که حزب عدالت و توسعه بتواند همچون پیش از سال 2014 اقتدار خود را در سطح ترکیه حفظ کند. کودتا یک مرهم موقت بر درد حزب عدالت و توسعه شد تا برای حفظ دموکراسی ترکیه همه دست به دست هم دهند تا همچنان صندوق های رای معین نماینده سرنوشت مردمان سرزمین آناتولی یا آن گونه که خود ترک ها می گویند آنادولو باشد. این حزب از سال 2001 قدرت را در ترکیه در دست دارد؛ اما نشانه های آشکار افول ترکیه در انتخابات هفتم ژوئن سال 2015 رقم خورد که برای اولین بار حزب عدالت و توسعه یا آک پارتی عاجز از کسب اکثریت مجلس از سال 2002 به این سو شد. بعضی از کارشناسان می گویند کودتای نافرجام بیش از اینکه ضرر به حزب اردوغان بزند، به سود او تمام شد و اردوغان توانست تمام مخالفان خود را پس از این کودتا دستگیر و روانه زندان کند. اما این تمام داستان نیست. اردوغان نه تنها مخالفان بیرون از حزب را وادار به سکوت کرد، در داخل حزب نیز هر که با او همنوا نبود، خانه نشین کرد. نمونه تعیین و برجسته آن عبدالله گل، رئیس جمهوری پیشین ترکیه بود که راهی خانه شد و کمتر اظهارنظر سیاسی کرد. پس از مدتی نیز هر از گاهی خبر اختلاف یک نفر از داخل حزب با سیاست های اردوغان به بیرون درز می کرد. اردوغان البته با اقتدار خود توانسته بود تا حدودی مانع از فراگیر شدن اخبار اختلافات در درون حزب گردد؛ اما شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری در کلان شهرها به ویژه استانبول آب سردی بود بر پیکر اردوغان و حزبش. از اینجا زمزمه های اختلافات شدیدتر شد. احمد داووداوغلو، وزیر امور خارجه و نخست وزیر سابق ترکیه اردوغان را به باد انتقاد گرفت. علی باباجان، تکنوکرات برجسته ترکیه که وی را معمار اقتصاد نوین این کشور هم می خواند، آواز جدایی سر داد و گفت که می خواهد یک حزب تاسیس کند. او اردوغان را متهم کرد که از اصول اولیه حزب عدالت و توسعه عدول نموده است و میخواهد حزبی تاسیس کند که فراگیرتر از حزب عدالت و توسعه باشد. روزنامه قرار یا کارار ترکیه در این زمینه با او یک مصاحبه مفصل انجام داده است که بخش های مهمی از این مصاحبه را در زیر می خوانیم:

بخش اول

احمد تاشگتیرن: شما وارد راهی شدید؛ اما یک پیشینه هم دارد. شما سال های سال با آک پارتی بودید. 13 سال وزیر بودید. 14 سال جزو هسته مرکزی حزب به حساب می آمدید. در کشور سابقه طولانی ترین حضور در وزارتخانه ها را دارید. چه چیزی در آک پارتی رخ داد که این همراهی به جدایی رسید؟

باباجان: می دانید که من از سال 2001 وارد آک پارتی شدم و جزو اعضای موسس آن هستم و سال های سال جزو اعضای مرکزی حزب بودم. اگر به سال 2001 برگردید متوجه می شوید که ترکیه با چه بحران مالی عظیمی دست و پنجه نرم می کرد. هنوز ترکیه تحت تاثیر فضای تحولات 28 فوریه (کودتای پست مدرنی که در سال 1997 رخ داد) بود. ترکیه کوشش داشت تا از منجلاب اتفاقات دهه 1990 بیرون بیاید. آک پارتی توانست به نحوی بر تمام این مسائلی که حل کردنش غیرممکن بود، غلبه کند. راه های بسیاری برای خدمت به مملکت وجود دارد؛ اما اگر قرار باشد تغییراتی در کوتاه مدت صورت بگیرد، آن فقط به وسیله سیاست امکان پذیر است. این یکی از مهم ترین دلایلی بود که مرا وارد عالم سیاست کرد؛ در حالی که سه نسل از خانواده من در دنیای تجارت فعال بودند. ما طی سال ها نتایج خوبی (با آک پارتی) به دست آوردیم. ما قوانین خوبی برقرار کردیم. عدالت را حاکم کردیم و مشاغل ایجاد شد. از نهادها حفاظت کردیم و شفافیت برقرار شد و از همه مهم تر مردم تصمیم گیر بودند. اینها اصول بسیار مهمی بودند.

تاشگتیرن: اینها چشم اندازهای مهم حزب آک پارتی بود.

باباجان: بله. قطعا. در همان زمان ما به ارزش هایی مانند حقوق بشر، آزادی، دموکراسی پلورالیستی و حاکمیت قانون اهمیت می دادیم و به آنها باور داشتیم و دفاع می کردیم. اینها ارزش های دوره ای نبودند که ما انتخاب نموده باشیم و حالا از آنها عدول کنیم. اینها ایده آل های اخلاقی و سبک اجتماعی زندگی ما بودند. ما می خواستیم همه این ارزش ها اجرا و با آک پارتی شناخته گردد. ما در حین اجرای این ارزش ها نتایج ارزشمندی به دست آوردیم. ترکیه کشور بسیار موثری در دنیا شده بود. ترکیه در نظام بین الملل نفوذ خود را افرایش داد و رفاه اجتماعی مردم ما افزایش قابل توجهی داشت. در کل وضع عمومی ترکیه بهبود یافته بود. وضعیت ترکیه در آن موقع مثال زدنی است. اما حالا وقتی به کشور نگاه می کنیم این ارزش ها و اصول از کشور جدا افتاده اند و مسائل اساسی پیش آمده است.

تاشگتیرن: فکر جدایی از کجا به سرتان افتاد؟

اغور: من هم سوال مشابهی دارم. در نامه استعفای خود نوشته بودید عقل و قلبم حکم به جدایی می دهد. ابتدا بگویید دلایل عقلی تان چه بود و چرا قلب تان هم حکم به جدایی داد؟

تاشگتیرن: به راستی این دو کلمات ویژه ای هستند.

بابا جان: بله همین طور است. شاید دلیل عقلی ام به اصول (گفته شده) مربوط می شد. این اصول دیگر پیگیری نشد و خطاها اجتناب ناپذیر شدند. در اینجا دلایل بسیاری مطرح است. وقتی قلبا نگاه می کنم، ما درمورد ارزش های بسیار صحبت می کنیم. این ارزش ها کشور را به نقطه درخشانی رساندند و در همان زمان مردم را به ارج و پیروزیت بی شائبه ای رساندیم. در اینجا مساله شخصی وجود ندارد. اگر مساله شخصی بود همان سال 2003 این حزب را ترک می کردم، نه اینکه 13 سال در وزارتخانه ها می ماندم. من باید در همان چند اتفاق اولیه این حزب را ترک می کردم. نباید توهین و قهری وجود داشته باشد. ما در خصوص یک کشور 82 میلیونی صحبت می کنیم. امکان ندارد شما براساس یک حس شخصی اقدام کنید. اصولی وجود دارند که برای مردم مهم هستند و مردم با نقض آنها ناخوشایند شده اند. برای ما شفافیت مهم است. برای ما رعایت اصول اخلاقی در سیاست و مدیریت اهمیت بسزایی دارد. ما مطالعات گسترده ای انجام داده ایم. ما پیش نویس های قانونی آماده و آن را اجرا کردیم. نمونه های پیروزی را در دنیا آنالیز کردیم. اما وقتی در جهت این اصول کوشش نکردیم، قلبمان شکست. برای اینکه این رویای ما نبود. ما یک ترکیه متفاوت می خواستیم. من در واقع یک نگرش و وضعیت متفاوتی را برای کشور متصور بودم. من به نمایندگی از مردم متاسف شدم، نه اینکه بحث شخصی باشد. این جدایی در یک لحظه رخ نمی دهد، بلکه حاصل یک فرآیند است.

تاشگتیرن: در روزهای آخر فرآیند استعفای شما فکر کنم آشکارا به رئیس جمهوری گفتید که بیایید با همدیگر کار و مسائل را اصلاح کنیم؟

باباجان: من به رئیس جمهوری گفتم که احتیاج است مطالعات جدیدی صورت بگیرد، مطالعاتی را در راستای آینده. راهبردها و برنامه های جدید و طرح های نو باید در هر زمینه ای صورت بگیرد. ترکیه به چشم انداز جدید احتیاج دارد. اما حل این مسائل با این رویکرد حزب بسیار سخت است. حرف ها و گفته ها یک چیز است، اما برای اجرای این اصول احتیاج به عمل گرایی وجود دارد. نگرش های وسواس گونه ای وجود دارد؛ بر سر مسائل اختلاف نظرها بسیار است. آنها محدوده کاری را کم می نمایند. مطالعات مستقلی باید صورت بگیرد. ترکیه باید از نو آغاز کند. من احتیاج داشتم که از صفر آغاز کنم؛ احتیاج به صفحات سفید و نانوشته ای داشتم.

اغور: در متن استعفا، شما به همان صفحه سفید اشاره نموده اید. این بسیار مهم است. شما از سال 2002 بخشی از داستان (آک پارتی) بودید. شما همراه با حزب بودید. این سوال وجود دارد که آیا آک پارتی به ارزش های خود بازخواهد گشت و تجدیدنظری در اهداف جنبش صورت می گیرد؟ از نظر شما بازگشت به چشم انداز سال 2002 حزب برای ترکیه امروزی حرفی برای گفتن دارد؟ یعنی با آن شیوه می توانستید ادامه دهید؟

باباجان: چشم انداز حزب در سال 2002 و شرایط امروز بسیار با یکدیگر متفاوت است. در آن موقع در فضای پس از 28 فوریه بودیم. در آن موقع احتیاج به آزادی بخش اجتناب ناپذیری برای جامعه ترکیه بود و مسائل اساسی به ویژه در بخش حقوق بشری دیده می شد. آک پارتی در آن فضا در عرصه سیاست ظاهر شد. در زمانی که بخشی از مردم تحت فشار بودند، اما وضعیت الان متفاوت است. البته ترکیه دوباره مشکل آزادی دارد. دوباره مسائل اساسی در حقوق بنیادی به وجود آمده است. اما کیفیت زندگی مردم فرق نموده است. حالا دغدغه های دیگری هم مطرح است. افزون بر این ترکیه در زمینه عدالت نیز با مشکل روبه رو است. مسائل مالی وجود دارد. این مسائل در هر بخشی دیده می گردد. در حال حاضر کل جامعه به مسائل مشابهی مبتلا است. بنابراین هم مسائل و هم مخاطب امروزی با مخاطبان سال 2001 بسیار متفاوت است. مطالعاتی که ما انجام دادیم، همه بخش های جامعه را در بر می گرفت و برای آنها راه چاره های متفاوتی ارائه دادیم. علاوه بر این، این مطالعات مجموعه ای از اصول و ارزش ها را در بر می گیرد. این اصول باید مکتوب شوند؛ چرا که در طولانی مدت به آنها احتیاج است. با گذشت زمان، متاسفانه اهمیت اصول و ارزش ها در نزد هر نهادی تغییر پیدا می نماید. برای این منظور فرآیندی احتیاج است که از اصول و ارزش های قطعی حمایت و ضمانت اجرای آنها را نیز فراهم کند.

احزاب سیاسی عناصر اساسی دموکراسی هستند. یک حزب سیاسی که از دموکراسی حمایت می نماید، باید ابتدا خود در داخل حزب دموکراسی را رعایت کند. یک حزبی که می گوید به قانون اهمیت می دهد، ابتدا باید خود در درون حزب به اصول و قوانین حزب خود پایبند باشد. حزبی که می گوید از شفافیت دفاع می نماید، شفافیت را ابتدا باید در داخل حزب خود اجرا کند و آن را به عموم نشان دهد.

اغور: جامعه به شدت دو قطبی شده است. یک قدرت طولانی مدت در کشور حاکم بوده است. شما نیز بخشی از آن قدرت بودید. چگونه گروه های اجتماعی جدید را ترغیب خواهید کرد که با شما در سیاست همراه شوند، مشکل نیست؟

باباجان: این زیبا است که افرادی هستند که می خواهند با ما کار نمایند. افراد زیادی از هر بخشی از جامعه به سمت ما می آیند و قصد همکاری دارند. ما این گونه توسعه پیدا می کنیم. ترکیه در بخش آزادی، عدالت و اقتصاد مسائل اساسی دارد. مردم باور دارند که ما صادقانه قصد کار کردن روی این مسائل را داریم. در تحقیقات اجتماعی انجام شده، مسائل مالی از اولویت بیشتری برخوردار است. اما زمانی که به گذشته نگاه و آینده را ارزیابی می کنید، اقتصاد افت نموده است؛ اما آزادی و عدالت نیز مهم هستند.

ما بارها بحران ها را در اقتصاد مدیریت نموده ایم. ما وارث دوران سختی از ترکیه بوده ایم. تصور کنید ما سال ها با تورم دو رقمی و سه رقمی دست و پنجه نرم کردیم. ما در عرض دو سال آن را تک رقمی کردیم و شش صفر از واحد پولی مان حذف کردیم. ما این کارها را در دو سال کردیم. اگر در اقتصاد منطق حاکم گردد، به سرعت بهبودی حاصل خواهد شد. عدالت، آزادی و اقتصاد دغدغه همگانی است. مردم به خوبی از صداقت ما در این سه عرصه مطلع هستند. مردم می دانند که این نیت و ظرفیت در ما برای حل مسائل وجود دارد. نیت و ظرفیت. به گذشته نگاه کنید. به ترکیه ای فکر کنید که پیروز بود. به دوره هایی که ترکیه در اقتصاد پیروز بود. به دوره ای که ترکیه در سیاست خارجی پیروز بود. به دوره هایی نگاه کنید که ترکیه در اصلاحات مربوط به اتحادیه اروپا پیروز عمل نموده بود. تمام تیم پیروز آن موقع که با هم در یک آشپزخانه کار می کردیم هم اینک نیز از دوستان ما هستند. این یک مزیت بزرگ است. افراد باتجربه ای بین آنها دیده می گردد.

اغور: پس اگر امکان دارد این اسم ها را در اختیار ما بگذارید. بگذارید این اسم ها را در خاطر داشته باشیم.

باباجان: خیر در این مرحله اسمی از آنها نخواهم آورد. وقتی اسامی تکمیل شد در خصوص آن شرح خواهیم داد. هیچ شایعه ای را باور نکنید، مگر آنکه آن را از زبان خودم شنیده باشید. دوستان ما که شناخته شده هم هستند در هر جریان سیاسی به عنوان افراد محترم و قابل اعتماد شناخته می شوند. در حال حاضر ما بیشترین وقت خود را به دیدار با افراد جدید اختصاص می دهیم.

اغور: این اسامی چه زمانی فاش خواهد شد؟ این بخش مهمی از پرسش ها است.

باباجان: اگر اجازه بدهید از این بخش بگذریم. بعضی از این دوستان که ما را حمایت می نمایند از بیرون هستند. بعضی از پیش به تیم ما پیوسته اند. ما لحظه ای برای همکاری با این تیم با ظرفیت درنگ نخواهیم کرد. افرادی دغدغه مند و دردمند در بین آنها است. افرادی وجود دارند که دوست دارند دانش و مهارت خود را با ما در میان بگذارند. آنها احساس مسوولیت می نمایند. افرادی هستند که در شرایط بد با نیت خوب قصد همکاری دارند. افراد زیادی می آیند و باید مسوولیت اخلاقی همکاری با اینها را برعهده بگیرم. حقیقتا از این بابت بسیار شادمان هستم. صمیمانه بگویم. انتظار این همه استقبال را نداشتم. انتظار حضور گسترده افراد از همه طیف ها را نداشتم که این همه زود خواهان همکاری شوند. خدا را شکر که این رخ داد. البته این گونه نیست که همه افراد فقط قصد همکاری در ساختار سیاسی داشته باشند. افراد بسیاری رجوع نموده اند که آماده هر نوع کمکی هستند. آنها گفته اند حاضرند تا دانش و مهارت خود را در اختیار ما قرار دهند. گفته اند که شما ساختار سیاسی خود را تشکیل دهید ما در داخل حزب نخواهیم بود؛ اما از بیرون شما را حمایت می کنیم. ان شاءالله به نتایج خوبی برسیم.

اغور: بیاید این مساله را روشن کنیم. شما از مطالعات و جلسه هایتان گفتید و اشاره به ساختار سیاسی کردید. آیا این به معنی آن است که شما حزب را تاسیس نموده اید؟

باباجان: (می خندد) فکر می کنم به اندازه کافی اطلاعات داده ام.

اغور: اما مهم است که از زبان شما به صراحت شنیده گردد.

باباجان: این یک کار فکری است نه یک اتاق فکر. ما در حال حاضر روی خط مشی هایی که به کار خواهیم گرفت بحث می کنیم و در حال حاضر تیم اجرایی را هم به وجود آورده ایم.

اغور: یک زمان بگویید؟

اول از همه تیم باید قلبا با یکدیگر کار کند. ما جلسه برگزار می کنیم و افراد را ارزیابی می کنیم. این زمان می برد. اما وقتی از زمان صحبت می کنیم از یک فرآیند با انتها باز صحبت نمی کنیم. ما با اعضای شورای مرکزی روی خط مشی های چارچوب مان مطالعه می کنیم. البته که ما در خصوص جزئیات زمان بر صحبت نمی کنیم، اما باید یک چشم انداز مشترک برای تیم خلق گردد. وقتی این چیزها را در نظر می گیریم ما تا سال 2020 حزب را تاسیس خواهیم کرد. کیفیت اینجا بحث مهمی است. ما قصد نداریم کاری را بی کیفیت پیش ببریم.

اغور: آیا در خصوص اسم حزب به قطعیت رسیده اید؟ می دانم جواب نمی دهید؛ اما باز هم می پرسم.

باباجان: این چیزی است که باید با هم روی آن کار کنیم. وقتی تیم تعیین شد روی اسم و آلترناتیوها صحبت خواهیم کرد.

تاشگتیرن: در ترکیه تاسیس یک ساختار سیاسی کار دشواری است. در واقع تهمت های زیادی زده می گردد. مانند جدایی انداختن بین مردم، خیانت، خنجر از پشت فرو کردن، از قطار پیاده شدن. آیا اینها شما را نگران نمی نماید؟

باباجان: جالب است که این اظهارات در زمان تاسیس آک پارتی هم شنیده می شد. در آن موقع هم در خصوص کسانی که حزب را رهبری می کردند اظهارات زیادی شنیده شد. در واقع آن موقع گفته ها سنگین تر از زمان حال بود. ما باید آن دوران را به خاطر داشته باشیم.

تاشگترین: فرزندان بیزانس گفته شد.

باباجان: بله. وقتی چنین اتفاق هایی می افتد، اظهارات مشابهی مطرح می گردد. در ابتدا باید صداقت داشته باشیم بعد حرف بزنیم. ما به اصول و ارزش های خود ایمان داریم. اول هم گفتم تنها ترجیح ما سیاسی نیست. این آرمان ما برای زندگی است. بیست سال است که این گونه نیست و بیست سال بعد هم تغییری در آن مشاهده نخواهید کرد. وقتی به گذشته هم نگاه کنید مباحث شهروندی مهم ترین اصل بوده است. باید ببینید چگونه به جامعه نگاه می کنید؟ باید ببینید که اقتدار یک دولت و حزب را چگونه تعریف می کنید؟ این نگاه من است یا شما. در ابتدا دولت باید به همه شهروندان نزدیک باشد. مطمئنا دولت باید عدالت و برابری را برای همه فراهم کند. یکی از دلایل وجودی دولت ها برقراری عدالت است. اگر فقط یک دلیل هم وجود داشته باشد، آن هم عدالت است.