توقف فعالیت دو معدن در کنار کوه بی بی شهربانو ، آخرین شرایط این بنای تاریخی در ری از زبان معاون سازمان صنعت - انوار بلاگ

به گزارش خبرنگاران، معدن سنگ آهک کارخانه سیمان در 2 طرف بقعه بی بی شهربانو پیش رفته است. هر کسی که خاکبرداری های بزرگ معدنی که کوه را تراشیده و جلو رفته است، ببیند، به این فکر می نماید که به زودی نه تنها بقعه بلکه تمام کوه بی بی شهربانو ناپدید خواهد شد. ذخیره سنگ آهک این کوه برداشت می گردد و همانجا در کارخانه سیمان تهران به مهم ترین ماده مورد احتیاج ساختمان سازی تبدیل می گردد.

روز پیش رئیس کمیته گردشگری شورای ششم شهر تهران شرایط بقعه بی بی شهربانو را برای بقعه و زائران خطرناک خواند. سیداحمد علوی گفت: ثبت منظر فرهنگی کوه بی بی شهربانو می تواند به شرایط موجود پایان دهد؛ اما متأسفانه مدتهاست این موضوع در وزارت میراث به نتیجه نرسیده است. به عنوان رئیس کمیته گردشگری و میراث فرهنگی شورای شهر تهران پیگیر این موضوع هستیم.

شرایط خطرناک بقعه و کوه بی بی شهربانو برای زائران | آخرین تصمیم درباره این مکان

در روزهای گذشته گزارشی درباره ترک خوردن و آسیب تماشا بقعه در روزنامه خبرنگاران منتشر شد. در پی این گزارش، معاونت معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران اظهار داشت که در این باره تحقیقات لازم را انجام خواهد داد. در ادامه با پیگیری های این سازمان، فعالیت معدن شماره 4 ری متوقف شد؛ معادن شماره یک و 2 هم پیش تر توقف فعالیت داشتند و تنها معدن شماره3 با رعایت اصول خاص هم اکنون فعال است.

علی عبدی، معاون امور معادن و صنایع معدنی استان تهران در این خصوص به خبرنگاران گفت: قبلا به معدن بی بی شهربانو ابلاغ نموده ایم که با استفاده از مواد منفجره کمتر، آتشباری کنترل شده انجام دهند تا صدا و موج انفجار به اطراف آسیبی وارد نکند. با همکاری این معاونت و همراه با بازرسان بخش معادن این سازمان، به کارخانه سیمان رفتیم تا فعالیت آن را از نزدیک ببینیم. سال ها قبل که شهر تهران آنقدر بزرگ نبود، این کارخانه در نزدیک ترین فاصله ممکن به کانسار آهک ساخته شده است. سنگ های آهک از کوه جدا و در آسیاب های کارخانه کاملا خرد می شوند. خاک به دست آمده با سیلیس، آلمینیوم، منیزیم و دیگر مواد معدنی ترکیب و در 1300درجه سانتی گراد ذوب می گردد تا کانی تازهی ساخته گردد. هر وقت محصول نهایی با آب ترکیب گردد بتن را می سازد که اساس ساختمان سازی ایران و دنیا در 100سال گذشته است.

زیر آفتاب داغ، کارخانه مشغول کار است اما از دودکش های مخروطی شکل و بلند آن نه دود بلند می گردد و نه غبار سیمان. در محوطه خاک سیمان روی درخت های کاج و بوته های خرزهره و سطح زمین نشسته است اما آنقدر زیاد نیست که احتیاجی به ماسک زدن داشته باشد. کارگران و کسانی که در محوطه رفت وآمد می نمایند هم ماسک ندارند. کامیون های قدیمی بنز درون محوطه حرکت می نمایند تا بارهای بزرگ را منتقل نمایند. تسمه نقاله ها هم در حال انتقال سنگ و خاک در اندازه های مختلف هستند. روزانه تا 17هزار تن ماده معدنی در این کارخانه بزرگ سوار بر نزدیک به 800کامیون شده و جابه جا می گردد.

پر شدن حفره ها با باطله ها

وقتی برای برداشت سنگ از معدن بتوان از مواد منفجره زیاد و قوی استفاده کرد، می توان هزینه را کاهش داد و با یک انفجار سنگین اندازه زیادی سنگ آهک به دست آورد اما انفجارهای کوچک و دفعات زیاد، باعث افزایش هزینه های استخراج، گاهی تا 3برابر می گردد. هنگام برداشت از معدن، سنگ هایی که مورد استفاده قرار نمی گیرد و باطله نام دارد در بخش دیگری از همان معدن انباشته می گردد. این باطله ها گاهی نیمی از وزن سنگ های برداشت شده هستند و شاید بعدا در فراوری آسفالت یا موارد دیگر مورد استفاده قرار گیرند. حفره های قدیمی معدن بی بی شهربانو با همین باطله های بزرگ دوباره پر شده است. معدن شماره یک و 2 از بقعه دور هستند و دیگر برداشت ندارند. اما معدن شماره3 که در جنوب شرق بقعه نهاده شده است فعال است.

دستگاه جی پی اس نشان می دهد که محل نصب مواد منفجره تا دیوار بقعه نزدیک 300، 400متر فاصله دارد. معدن شماره4 هم در غرب بقعه نهاده شده است و بیشتر از بقیه به دیوارهای سنگی بقعه نزدیک است. از حدود یک ماه پیش در معدن شماره4 که از همه به ساختمان بقعه نزدیک تر است انفجاری انجام نمی گردد و تنها سنگ های قبلی تخلیه می شدند که این کار هم اکنون متوقف شده است. از روی بالکن شمالی بقعه می گردد این معدن را دید اما اثری از ترک یا آسیب روی دیوار نیست. یک قسمت از کاشی های گنبد اندکی حرکت نموده و درز آنها باز شده است اما وقتی از درون ساختمان به سقف گچی و مدور زیر گنبد نگاه می کنیم، ترکی دیده نمی گردد.

سنگ های مرمر پایین دیوار هم در جای خود ثابت هستند. هادی صیادی، کارشناس امور معادن و صنایع معدنی استان تهران می گوید: معدن کاری چه در مرحله آتشباری و چه در مرحله برداشت خاک، در محیط اطراف تأثیر می گذارد. حجم زیاد برداشت سنگ از معدن بی بی شهربانو هم قطعا بر محیط اطراف خود و سازه بقعه تأثیر داشته است اما باید معین کرد که علت آسیب احتمالی در هر قسمت، معدن کاری بوده است یا نشست طبیعی زمین، فرسودگی مصالح به کار رفته، نگهداری نامناسب بنا و عوامل دیگر که در همه ساختمان های تاریخی وجود دارد. کوه بی بی شهربانو از گذشته محل حفاری معدنی بود. قسمتی از آثار معدن کاری های قدیمی که با کلنگ و در بدنه کوه اجرا شده بود هنوز هم به شکل غارهای کوچک در ورودی بقعه قابل مشاهده است. معین نیست که معدن کاری در این محدوده تا کی ادامه پیدا خواهد نمود و این بیشتر از همه به ارزش مواد معدنی و فناوری های استخراج بستگی دارد.

تحقیقات ژئوفیزیک

بنا به آنچه از گفت وگو با مدیران کارخانه سیمان به دست آمده، در سال1400 مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران تحقیقاتی برای سنجش اندازه ارتعاش های ناشی از معدن کاری بر بقعه، روستای امین آباد و مؤسسه درمانی رازی انجام داد. به این صورت که حسگرها در نقاط مختلف نزدیک به دیوارها جاگذاری شدند و در هر 4 کارگاه معدنی با فاصله های 100 و 200متر از آن انفجار ایجاد شد. آنچه لرزه نگارها ثبت کردند این بود که انفجارهای معدن به شیوه فعلی و کنترل شده باعث تخریب ساختمان های اطراف نخواهد شد. بعلاوه به معدن توصیه شد که دفعات انفجار را افزایش و اندازه مواد ناریه(منفجره) را کاهش دهد. گزارش این تحقیقات مربوط به تیر1400 در کارخانه موجود است.

کارخانه کهنه سیمان؛ چند گام تا نوآور شدن

مهرماه سال جاری فاز اول تبدیل کارخانه سیمان ری در نزدیکی محله مشیریه تهران به مرکز برنامه های دانش بنیان افتتاح می گردد. یکی از قدیمی ترین صنایع مرکز، محصولی را فراوری می کرد که اساس رشد و توسعه شهری بود. کارخانه سیمان ری که در سال های 60شمسی تعطیل شد، برای چند دهه در جنوبی ترین منطقه شهر به حال خود رها شده بود و بیم آن می رفت که برای استفاده از وسعت آن، تخریب و مانند اراضی مشابه تبدیل به ساختمان های مسکونی و تجاری گردد.

به گزارش خبرنگاران، بخش های زیادی از ساختمان این کارخانه همچنان مستحکم است و قسمت هایی مانند کوره و بعضی دستگاه های صنعتی آن در جای خود مستقر هستند. خوشبختانه شهرداری تهران در سال های گذشته با هدف حفظ هویت تاریخی تهران مانع از این تخریب شد و تصمیم گرفت 3 هکتار وسعت کارخانه و تجهیزات و ماشین های صنعتی به جامانده درون آن را به شکل موزه ای با کاربری های علمی و فرهنگی درآورد. فراخوان های مربوط به این اقدام منتشر و طرح هایی دریافت شد و در سال تازه با توجه به حمایت از فعالیت های دانش بنیان، کارخانه سیمان ری در شکلی تازه کار خود را شروع می نماید.

علیرضا زاکانی، شهردار تهران نیز تأکید نموده بود که شهرداری تهران از میان 50 طرح ارائه شده برای تغییر و تحول در کارخانه سیمان 5 طرح برتر را انتخاب نموده است تا آن را به یک کارخانه نوآوری تبدیل کند. در جلسه ای که با حضور رئیس مرکز فناوری های راهبردی ریاست جمهوری و سرپرست سازمان نوسازی شهر تهران برگزار گردید، سازوکارهای اجرایی، پشتیبانی و پیش بینی های لازم به منظور افتتاح فاز نخست کارخانه نوآوری و صنایع خلاق شهری کارخانه سیمان ری مورد بحث و آنالیز نهاده شد و مقرر شد سازمان نوسازی شهر تهران و معاونت علمی در چارچوب تفاهمنامه منعقد شده با شهرداری تهران نسبت به تعریف پروژه های مشترک و حمایت از شرکت های دانش بنیان اقدام نمایند.

اکنون مهدی راهنمایی، سرپرست سازمان نوسازی شهر تهران از افتتاح فاز نخست کارخانه نوآوری و صنایع خلاق شهری در اواخر مهرماه سال جاری در محل کارخانه سیمان ری خبر می دهد و می گوید: با توجه به مذاکرات و هماهنگی های انجام شده پیش نویس تفاهمنامه ای میان سازمان نوسازی شهر تهران و معاونت علمی ریاست جمهوری تهیه و تدوین شده است و طی روزهای آینده به امضای طرفین خواهد رسید.