شبکه سازی و نهادینه کردن مدیریت مقصد از وظایف خوشه گردشگری - انوار بلاگ

امروزه توسعه به وسیله مدل خوشه ای نقش محوری و بارزی در سیاست های اقتصادی و صنعتی کشورهای توسعه یافته ایفا می نماید به طوری که اگر روینمودهای گذشته تمرکز بیشتری بر اقتصاد کلان داشته اند، اینک کسب و کارهای خرد، احساس مسئولیت نسبت به افزایش قابلیت رقابت واحدهای کوچک و متوسط، بهبود ارتباطات شبکه ای، تاکید بر حمایت های غیرمستقیم در مقابل پرداخت یارانه، ترکیب رقابت و همکاری به منظور تقویت یادگیری و نوآوری، ارتقاء سطح همکاری واحدهای کوچک و عظیم و تقویت مثلث همکاری خوشه ها، دولت و دانشگاه مورد تاکید و توجه بیشتری قرار می گیرد.

حدود دو دهه است که توسعه صنعتی مبتنی بر خوشه ها به عنوان یک استراتژی نوین مورد توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران در کشورهای صنعتی و در حال توسعه است و سازمان های بین المللی طرح های متعددی را به وسیله توسعه خوشه های صنعتی در کشورهای مختلف اجرا و حمایت نموده اند.

در واقع خوشه های صنعتی الگوهای پیروز سازماندهی صنایع کوچک و متوسط هستند که کاستی های صنایع کوچک و متوط را برطرف و مزیت های مختلف صنایع کوچک همچون انعطاف پذیری و تنوع را تقویت می بخشند.

البته این مدل توسعه قریب دو دهه است که رسماً وارد استان یزد شده و تا به امروز در صنایعی مانند نساجی، محصولات کنجدی، طلا و جواهرات، کاشی و سرامیک و همچنین سنگ، پیروز عمل نموده و اخیراً نیز در حوزه های زیلو و توریستی نیز در حال فعالیت است.

خوشه توریستی به عنوان هفتمن خوشه اولویت دار استان از اسفندماه سال 1398 فعالیت خود را شروع نموده و در آن کوشش می گردد با افزایش هم افزایی و بالابردن نرخ مشارکت کلیه ذی نفعان صنعت توریستی، به توسعه فضای کسب و کار صنعت گردشکری استان یاری گردد.

این خوشه که مورد حمایت ارگان های متولی حوزه توریستی نیز نهاده شده، در برنامه ریزی ها و پژوهش های خود تا به امروز توانسته اهمیت و الزام مدیریت مقصد در حوزه توریستی را به عنوان یکی از مهمترین و الزامی ترین دستاوردها در این صنعت به اثبات رساند.

خبرگزاری دانشجویان ایران(خبرنگاران) در یزد با برگزاری میزگردی با حضور متولیان این خوشه به آنالیز اقدامات و برنامه های این خوشه صنعتی پرداخته است که در ادامه مشروح آن را می خوانید.

نگرانی خوشه توریستی یزد از تاثیرات کرونا بر این صنعت

محمد دهقان بنادکی معاون صنایع کوچک شرکت شهرک های صنعتی یزد در این میزگرد خبری ضمن معرفی خوشه ها و پیشینه مدل توسعه ای به روش خوشه ، تصریح می نماید: خوشه صنعتی، مجموعه ای از بنگاه های فراوریی و خدماتی در یک رشته صنعتی است که با تکیه بر سرمایه های قوام یافته اجتماعی در مناطق مختلف جغرافیایی در کنار نهادهای پشتیبان و به وسیله روابط متراکم میان بنگاهی شکل می گیرد.

وی با اشاره به فعالیت صنایع نساجی و کاشی در استان یزد به سبک خوشه های صنعتی از گذشته، اظهار می نماید: روش عملکرد خوشه ای از گذشته ها در بعضی از حوزه های صنعتی استان وجود داشته ولی پیاده سازی ادبیات این نوع کسب و کارهای انسان محورتر به طور رسمی از اوائل دهه 80 وارد استان شده و اولین تجربه پیروز در این زمینه مربوط به خوشه های کاشی و نساجی بود.

وی با اشاره به پیروزیت قابل توجه و جهشی خوشه ای محصولات کنجدی در استان، اضافه می نماید: خوشه های سنگ و طلا نیز در ادامه در شرکت شهرک های صنعتی استان شکل دریافتد و ضمن برنامه ریزی به واسطه وجود تشکل های قوی، مورد حمایت اقتصادی و معنوی نهاده شده و دستاوردهای خوبی را کسب کردند.

این مسئول در خصوص فعالیت خوشه زیلو که از سال 1396 در استان شروع شده است نیز خاطرنشان می نماید: البته فعالیت این خوشه در همان ابتدای از اجرایی با مسائلی روبرو شد لذا عاملیت آن به مناقصه گذاشته شد که سازمان جهاددانشگاهی استان این عاملیت را پذیرفت و تا به امروز نیز پیروز عمل نموده است.

دهقان با تاکید بر این که انتخاب یک خوشه صنعتی جدید احتیاجمند بازبینی سند مطالعاتی و به روزرسانی اطلاعات استانی است، بیان می نماید: تدوین نقشه استانی خوشه ها طی یک فرایند علمی و معمولاً هر دو سال یکبار به وسیله شناسایی خوشه های کسب و کار در حوزه های مختلف انجام می گردد.

وی تحولات حوزه توریستی استان تا قبل از شیوع کرونا را یادآور می گردد و ابراز می نماید: توریستی یزد پس از ثبت جهانی بافت تاریخی آن با اقبال توریستان و افزایش زیرساخت ها روبرو شده بود لذا در سال 1398 و پس از انجام فاز مطالعه امکان سنجی، در قالب تفاهم نامه ای سه ساله بین شرکت شهک های صنعتی و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و توریستی استان، با حضور اصغر مصاحب معاون صنایع کوچک ایران و جمعی از مدیران و ذی نفعان این خوشه در استان به طور رسمی شروع بکار کرد.

این مسئول با تاکید بر این که هم اکنون خوشه توریستی یزد روزهای پایانی تدوین مطالعه شناختی و برنامه های اجرایی خود را سپری می نماید، می گوید: تنها نگرانی حال حاضر در خصوص این خوشه مربوط به شیوع بیماری کرونا و تداوم آن است چرا که در حوزه ارزیابی عملکرد و اثربخشی عملکرد اندکی را شاهد هستیم و باید مدلی متناسب با شرایط کنونی شناسایی و به کار گرفته گردد.

به گفته وی، توجه به کمیت هایی مانند صادرات، حجم فراوری و ارتقای سرمایه های اجتماعی و همچنین شبکه سازی و تجمیع منافع مشترک به وسیله افزایش تعاملات از مهمترین دستاوردهای فعالیت خوشه توریستی است و علاوه بر آن، اتفاقات ناملموس ناشی از خوشه نیز ثمرات اقتصادی زیادی مانند خرید ارزان تر تکنولوژی و مواد اولیه را به همراه خواهد داشت.

دستیابی به مدیریت مقصد عظیمترین دستاورد خوشه توریستی

محمد مهدی شرافت عامل توسعه خوشه توریستی یزد نیز به دوران پررونق توریستی استان تا قبل از کرونا اشاره می نماید و می گوید: به دنبال رشد چند برابری توریستان خارجی استان یزد در سال 95، لزوم برنامه ریزی مدون برای این صنعت پاک و درآمدزا در استان به شدت احساس شد لذا در برنامه ای پنج سال تا سال 1400، توقیت فعالیت ذی نفعان این حوزه کسب و کار به وسیله مدل خوشه مورد اهتمام نهاده شد.

وی با تاکید بر لزوم تنوع بخشی به محصول با توجه به یکسان بودن تهدیدها در مدیریت خوشه، ابراز می نماید: از طرفی شیوع کرونا ضرورت سازگاری توریستی با این بیماری را تقویت نموده لذا کوشش داریم به طور غیررسمی با استفاده از سیستم توسعه خوشه و با همکاری و تعامل شرکت شهرک های صنعتی استان، در راستای پیشبرد فعالیت های علمی و پژوهشی در این رابطه حرکت کنیم.

وی در ادامه پیگیری مسائل متعدد حوزه توریستی اعم از تغییرات درون سازمانی و مدیریتی، رقبای توریستی استان و برقراری روابط خارجی در حوزه توریستی با رعایت پروتکل های ملی از سوی این خوشه صنعتی را مورد تاکید قرار داده و تصریح می نماید: توریستی یزد تا قبل از بحران کنونی کرونا عمدتاً اهتمام بیشتری به حوزه توریستی خارجی داشت لذا جلب توریستان داخلی با تنوع بخشی به محصولات و در نظر دریافت فرصت ها و تهدیدهای این بخش محسوس بود تا توریستی استان صرفاً وابسته به توریست خارجی نباشد.

شرافت توجه به بازارهای جدید را نیز جزو اولویت های خوشه توریستی یزد برمی شمارد و عنوان می نماید: به همین منظور کمیته های مختلف شکل گرفته تا ارتباط با کشورهای مختلف آنالیز گردد که به همین دلیل نیز کشورهایی مانند هند و چین از توریستی یزد استقبال کردند، البته شرایط سیاسی و کرونا در این باره اثر جدی گذاشته لذا تصمیم گیری و برنامه ریزی در این خصوص به بازه زمانی یک سال آینده و کسب آمادگی برای بازگشت توریستان به کشورمان مربوط است.

وی مدل توسعه ای خوشه را مستلزم تعامل و گفتمان سازی می داند و می گوید: تصمیم نهایی در حوزه توریستی حول زنجیره ارزش دوران می چرخد لذا تصمیمات باید از انعطاف پذیری مناسبی برای اجرا در زمان های مختلف اخذ گردد هرچند که هیچگاه همین تصمیمات نیز نهایی نخواهد بود.

این مسئول معتقد است که حوزه توریستی احتیاجمند یک متولی معین است و هرچند مدیریت ارگان هایی مانند شهرداری و شورای شهر در حوزه توریستی مطلوب به نظر می آید ولی در حوزه مدیریت مقصد باید به مدیریت واحد توریستی دست یابیم.

شرافت دستیابی به مدیریت مقصد را عظیمترین دستاورد خوشه توریستی عنوان می نماید و معتقد است که این دستاورد می تواند در دوره چهار ساله فعالیت خوشه به دست آید.

خوشه توریستی تنها متولی مدیریت مقصد نیست

مهدی باصولی استاد دانشگاه و فعال حوزه توریستی هم با تاکید بر این که خوشه نمی تواند تنها متولی مدیریت مقصد توریستی باشد، اظهار می نماید: قطعاً چنین موضوعی تنها در حدود اختیارات خوشه نیست و هر میراث فرهنگی، شورای شهر و شهرداری باید در این زمینه تعامل و همکاری داشته باشند.

البته محمد مهدی شرافت عامل توسعه خوشه توریستی شبکه سازی و نهادینه کردن مدیریت مقصد را از وظایف خوشه می داند و در این باره معتقد است که با توجه به عضویت هر سه این دستگاه ها در خوشه توریستی، پژوهش در زمینه مدیریت مقصد به عهده شورای اسلامی شهر گذاشته شده ولی پیشنهاد داریم که از ظرفیت های جهاددانشگاهی استان نیز در این رابطه بهره گرفته گردد.

محمد دهقان معاون صنایع کوچک شرکت شهرک های صنعتی استان هم با بیان این که خوشه توریستی در فاز اجرا محدودیتی ندارد، تاکید می نماید: مدل توسعه ای خوشه، نوش داروی یک کسب و کار نیست ولی ارتقا و توسعه یک کسب و کار در سطح منطقه و شناسایی گلوگاه های آن را به همراه دارد.

وی با بیان این که خوشه در زمینه توسعه زیرساخت ها به طور مستقیم ورود نمی نماید، بیان می نماید: خوشه در واقع قابلیت حل مسائل به صورت مشارکتی به وسیله تقویت ارتباطات و توانمندسازی ذی نفعان را دارد.

وی ادامه می دهد: خوشه های توسعه کسب و کارها با شناسایی نقاط فشار و عوامل خدشه، راهکارهایی برای توسعه و ایجاد اشتغال ارائه می نماید و در حقیقت با تمرکززدایی از صنعت، افراد را مجاب به هزینه کرد در بخش تامین زیرساخت ها و ورود به چرخه فعالیت در حوزه توریستی می نماید.

به گفته دهقان، ارتقای سرمایه های اجتماعی و ذی نفعان، افزایش تعاملات بیرون و درون خوشه از دیگر اقدامات خوشه هاست، ضمن این که خوشه توریستی نگرش ها را تغییر می دهد و از بروز رقابت های منفی جلوگیری می نماید.

مهدی باصولی فعال حوزه توریستی استان همگرایی را از مهمترین دستاوردهای خوشه توریستی عنوان می نماید و می گوید: پیگیری های خوشه در صنعت توریستی به همگرایی و مدیریت مقصد می انجامد ولی وجود اختلاف نظرها در حوزه توریستی نیز به تثبیت یک مدیریت واحد منجر خواهد شد.

شرافت در بخش دیگری از سخنانش با بیان این که توریستی صنعتی فرهنگی است، سفر را محصول این صنعت می خواند و اظهار می نماید: توریستی پایدار و پایداری توریستی، دو مولفه متقابل است که البته در این فرایند شاخص های متعددی مطرح است و تعامل این شاخص ها منجر به پیشروی و همگرایی این صنعت به سمت اقتصادی تر شدن می نماید.

وی با اشاره به اکوسیستم جنگل بارانی در صنعت توریستی از حذف نشدن زیرساخت ها و افراد، عنوان می نماید: به عنوان نمونه در این سیستم نمی توان مسافرخانه را حذف کرد لذا باید با پذیرفتن این مسئله، توریستی را اثربخش کنیم.

نقش جوامع محلی بر مدیریت مقصد توریستی

مهدی باصولی استاد دانشگاه و از فعالان توریستی استان، با بیان این که جامعه محلی به عنوان مهمترین ذی نفع صنعت توریستی مطرح هستند، تاکید می نماید: یک عضو شورای شهر نمی تواند نماینده جامعه محلی باشد لذا باید نمایندگانی از بافت های تاریخی نیز در فعالیت های خوشه توریستی مشارکت داشته باشند که در این رابطه احتیاج به تدوین ساز و کار هستیم.

وی با بیان این که همیشه شاهد رشد منحنی توریستی نیستیم، اضافه می نماید: زمانی جامعه محلی واکنش نشان می دهد که نسبت منافع به هزینه هایش کمتر شده است که البته این هزینه ها لزوماً مادی نیست.

این مسئول ادامه می دهد: باید اهتمام به این مموضع داشت که توریستی با جوامع محلی مقاصد توریستی رشد می نماید لذا جوامع محلی مهمترین ذی نفعان در این حوزه هستندو در صورت درگیر شدن آنها با مسئله توریستی شاهد توسعه و ارتقای این صنعت خواهیم بود.

محمد مهدی شرافت عامل توسعه خوشه توریستی نیز در تکمیل این سخنان اظهار می نماید: اگر توریستی ارتباط مناسبی با جامعه محلی برقرار نکند، توسعه در این بخش عملی نخواهد شد لذا در این رابطه انجام فعالیت های پژوهشی در کمیسیون توریستی مجلس مصوب شده است .

وی مسئله تامین امنیت به دنبال شیوع کرونا را مصداق رابطه متقابل جامعه محلی و توریستی ذکر می نماید و می گوید: جامعه محلی مشتاق می تواند به توسعه و رونق توریستی یاری کند.

این مسئول با بیان این که یزد در حوزه مدیریت مقصد به یونسکو متعهد است، می گوید: به دنبال ثبت جهانی بافت تاریخی یزد متعهد به زنده و پویاتر کردن این بافت با افزایش ساکنان آن در وهله اول هستیم.

محسن برزگری معاون آموزشی دانشگاه علم و هنر نیز در این نشست سخنانی را پیرامون لزوم اقدامات پژوهشی در حوزه توریستی و یاری به خوشه این کسب و کار ارائه و نسبت به انجام تحقیقات و پژوهش های گسترده در این خوشه از سوی دانشگاه علم و هنر یزد اعلام آمادگی کرد.