سهم بخش ها در اقتصاد بهار 99 - انوار بلاگ

در نخستین فصل امسال گروه کشاورزی با رشد 3.7 درصدی همراه شده که البته همچنان نسبت به فصول سال 98 رشد محدودتری را تجربه نموده است. هرچند درمقایسه با فصل های پیشین گروه نفت رشد منفی کمتری داشته، ولی به هر روی رشد منفی 16 درصدی این گروه تأثیر زیادی در کل رشد منفی بهار امسال داشته است.

پس از کشاورزی، گروه صنایع و معادن توانسته است با نرخ رشد 2.5 درصدی بیشترین نقش مثبت را درجلوگیری از تعمیق رشد منفی اقتصاد داشته باشد. در نهایت گروه خدمات نیز با رشد منفی 1.6 درصدی روبه رو شده که نسبت به فصول قبل رشد آن تحدید شده است. آنالیز سهم و نقش فعالیت های مختلف دراین فصل نشان می دهد که با مهار احتاقتصادی ویروس کرونا و تبعات منفی آن بر اقتصاد می توان انتظار داشت که رشد بخش غیرنفتی اقتصاد توانایی مثبت شدن و تأثیر بر کل فراوری ناخالص داخلی را خواهد داشت. ضمن اینکه در این فصل گروه صنایع و معادن نیز با رشد همراه بوده است که می تواند اثر رشد منفی گروه نفت را در فصول آینده کاهش دهد.

افت 4150 میلیارد تومانی فراوری ناخالص داخلی

بر اساس اعلام بانک مرکزی تولیـد ناخـالص داخلـی بـه قیمـت پایـه و بـه قیمت های ثابـت سال1390 از 1501.1 هزار میلیارد ریال در سه ماهه اول سال 1398 بـه 1459.6 هـزار میلیـارد ریـال در سـه ماهـه اول سال 1399 کاهش یافته است. آنالیز فرایند تحـولات ارزش افـزوده فعالیت های اقتصـادی حاکی از برآورد رشد اقتصادی منفی 2.8 درصدی برای سه ماهه اول سال 1399 است.

افت قابل توجه تقاضا

برپایه این گزارش، درحالی که اقتصاد ایران در سمت عرضه با افت روبرو بوده است، اعداد و ارقام اعلام شده نشان می دهد که در سمت تقاضا با کاهش قابل توجهی روبرو بوده ایم. برآوردهـای اولیـه ای کـه درخصـوص اقـلام هزینـه ای اقتصاد همچون مخارج مصرف نهایی بخش خصوصی، مخارج مصرف نهایی بخـش دولتـی، تشـکیل سـرمایه ثابـت ناخالص و صادرات و واردات درسه ماهه اول سال 1399 به عمل آمده اسـت، نشان دهنده این است که تنها مخارج مصرف نهایی بخش دولتی با رشد همراه بوده و سایر اقلام هزینه ای افت داشته است.

رشـد اقـلام هزینـه ای بـه قیمت های ثابت سال 1390 حاکی از کاهش 4 درصدی مخارج مصرف نهایی بخش خصوصی، افت 6 دهم درصدی تشکیل سرمایه ثابت ناخالص است که در بخش صادرات و واردات این اقلام افت شدیدتری را تجربه نموده است به طوری که صادرات با افت 30 درصدی و واردات با کاهش 44.3 درصدی همراه شده است. از میان این اقلام تنها مخارج مصرف نهایی بخش دولتی با رشد 1.2 درصدی روبرو شده است. در مجموع، رشد هزینه ناخالص داخلی به قیمت بازار در سـه ماهـه اول سـال 1399 نسـبت بـه دوره مشـابه سال قبل 8/2 درصد کاهش یافته است.

کدام فعالیت ها رشد را کاهش دادند

برآورد ارزش افزوده فعالیت های مختلـف اقتصـادی در سـه ماهـه اول سـال 1399 نشـان می دهد کـه علـت عمـده کـاهش نـرخ رشـد تولیـد ناخـالص داخلـی در کـاهش ارزش افـزوده فعالیت های نفـت، خـدمات اجتماعی و شخصی و خانگی، بازرگانی، رستوران و هتلـداری و حمـل و نقـل، انبـارداری و ارتباطات بوده است. به طوری که سهم ارزش افزوده نفت منفی 2.3 درصد، خدمات اجتماعی و شخصی خانگی منفی نیم درصد، بازرگانی، رستوران و هتلداری منفی 4 دهم درصد و حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات منفی 3 دهم درصد در نرخ رشد منفی 2.8 درصدی فراوری ناخـالص داخلـی بهار امسال بوده است.

فعالیت هایی که مانع منفی تر شدن رشد شدند

همزمان با نقش منفی فعالیت های بالا در رشد فراوری ناخالص داخلی کشور، بعضی از گروه ها و فعالیت ها با رشد مثبت ارزش افزوده خود موجب شده اند تا رشد اقتصادی کشور منفی تر نشود. دراین زمینه گروه صنایع و معادن با سهم 6 دهم درصدی ارزش افزوده بیشترین تأثیر مثبت را در جلوگیری از افت بیشتر نرخ رشد اقتصادی داشته است. این درحالی است که فعالیت معدن از زیرگروه صنایع و معادن سهم صفر درصدی داشته است، اما زیرگروه برق، آب و گاز با سهم 3 دهم درصدی ارزش افزوده و صنعت و ساختمان هر یک با سهم 2 دهم درصدی در ارزش افزوده آثار مثبتی به همراه داشته اند. همچنین خدمات مؤسسات پولی و اقتصادی از زیرمجموعه گروه خدمات - که درمجموع سهم منفی 9 دهم درصدی بالاترین نقش منفی را درمیان گروه های اصلی داشته است،- با سهم ارزش افزوده نیم درصدی اثر قابل توجهی در فراوری ناخالص دخلی کشور داشته است و درنهایت گروه کشاورزی با سهم 3 دهم درصدی در فراوری ناخالص داخلی نقش داشته است.

سهم محصولات زراعی و باغی در رشد اقتصاد

در میان گروه های اصلی، کشاورزی با رشد 3.7 درصدی بالاترین نرخ رشد فراوری را داشته است. در سه ماهه اول سال 1399 ارزش افزوده گروه کشـاورزی بـه قیمت های ثابـت سـال 1390 بـه میـزان115.7 هزار میلیارد ریال برآورد شده است که نسبت به دوره مشابه سال قبـل 3.7 درصـد افـزایش نشـان می دهـد. برآوردهـای صورت گرفته بر مبنای آمارهای پایه وزارت جهاد کشاورزی حاکی از آن است کـه تولیـد محصـولات زراعـی وبـاغی در سال 1399 نسبت به دوره مشـابه سـال قبـل بـه ترتیـب 4.4 و 6.3 درصـد و تولیـد محصـولات اصـلی دامـی 2.9 درصد افزایش یافته است.

رشد منفی 16 درصدی گروه نفت

بر اساس محاسبات اولیه، ارزش افزوده گروه نفـت در سـه ماهـه اول سـال 1399 بـه قیمت های ثابـت سـال 1390 به میزان 177.2 هزار میلیارد ریال برآورد گشت که گویای رشد منفی 16 درصدی نسـبت بـه دوره مشـابه سـال قبل است. نتایج حاصل از محاسبات مقدماتی در این زمینـه نشـان دهنـده آن اسـت کـه کـاهش نـرخ رشـد ارزش افزوده این گروه، ناشی از کاهش فراوری و صادرات نفت خام و صادرات میعانات گازی نسـبت بـه دوره مشـابه سـال قبل بوده است. هرچند این نرخ رشد نسبت به نرخ رشد منفی 47.4 درصدی بهار 98 بهبود یافته است، اما همچنان افت قابل توجهی داشته است.

نقش آفرینان مثبت ماندن نرخ رشد صنایع

گروه صنایع و معادن در سه ماهه اول سال 1399 از نرخ رشدی معادل 2.5 درصد برخوردار گشت کـه در مقایسه با دوره مشابه سال قبل 2.6 واحد درصد افزایش یافتـه ودر نتیجـه سـهمی معـادل 6 دهم واحـد درصـد از نـرخ رشد منفی 2.8 درصدی اقتصاد را در دوره مورد آنالیز بـه خـود اختصـاص داده اسـت. در ایـن گـروه، ارزش افـزوده بخش های صنعت، معدن، سـاختمان و بـرق، گـاز و آب بـه ترتیـب بـا نـرخ های رشـد 1.3 ، 2.1 ،3.9 و 3.8 درصدی روبرو بوده اند.

برمبنای گزارش شاخص فراوری کارگاه های عظیم صنعتی کشور، شاخص فراوری 13 گروه از 24 گروه اصلی در فصل اول امسال نسبت به فصل اول سال گذشته، رشد مثبت داشته و سهم این 13 گروه از شاخص فراوری کارگاه های عظیم صنعتی معادل 83.8 درصد از کل شاخص یاد شده است. بر این اساس، صنایعی نظیر فراوری انواع آشامیدنی ها، فراوری محصولات لاستیکی و پلاستیکی، انتشار و چاپ و فراوری داروها و فرآورده های دارویی و نظایر آن رشد مثبتی تجربه کردند.

درمقابل گروه هایی مانند فراوری پوشاک، تعمیر و نصب ماشین آلات و تجهیزات، فراوری منسوجات و فراوری محصولات رایانه ای، الکترونیکی و نوری با افت فراوری روبرو شده اند که شیوع کرونا با افت تقاضا برای محصولات این صنایع، کاهش فراوری آنها را رقم زده است.

رشد ساختمان و سقوط ماشین آلات

در بخش تشکیل سرمایه ثابت ناخالص متشکل از دو بخش ساختمان و ماشین آلات که در بهار امسال با نرخ رشد منفی 6 دهم درصدی روبرو شده، رشد بخش ساختمان به مدد سرمایه گذاری های بخش خصوصی 3.6 درصد رشد داشته است، اما بخش ماشین آلات به دلیـل کـاهش واردات کالاهـای سـرمایه ای و همچنـین کـاهش تشـکیل سـرمایه ماشین آلات فراوری داخل با افت قابل توجه 9.9 درصدی روبه رو شده است. در بخش ساختمان، با افزایش ارزش سرمایه گذاری بخش خصوصی در ساختمان مناطق شهری، نرخ رشد ارزش افزوده ساختمان بخش خصوصی معـادل 4.2 درصد برآورد شده است که با در نظـر گـرفتن ارزش افـزوده سـاختمان دولتـی، نرخ رشد بخش ساختمان به قیمت های ثابت سال 1390 معادل 3.9 درصد بوده است.

ضربه کرونا به خدمات

ارزش افزوده گروه خدمات با نرخ رشد منفی 1.6 درصد منفی 9 دهم درصد در رشد فراوری ناخالص داخلی منفی 2.8 درصدی بهار 99 اثر داشته است. به دلیل محدودیت های کرونا از زیرگروه های شش گانه خدمات تنها نرخ رشد دو زیربخش شامل خدمات مؤسسات پولی با رشد 11.6 درصدی و خدمات مستغلات با رشد یک دهم درصدی مثبت بوده است. این درحالی است که رشد زیرگروه خدمات اجتماعی و شخصی با منفی 17.2 درصد، بازرگانی، رستوران و هتل با منفی 4 درصد، حمل و نقل با منفی 2.8 درصد و خدمات عمومی با منفی 2.4 درصد همراه بوده است.