خیابان شماره یک تهران - انوار بلاگ

تا پیش از سال 1247 شمسی تهران شهری بدون خیابان بود. این که این شهر چرا بدون خیابان بود را باید در نوع شکل گیری آن جستجو کرد. این شهر از زمانی که از روستایی کوچک به سمت شهر شدن پیش رفت از چهار محله اصلی تشکیل شده بود. محله هایی اودلاجان، سنگلج، بازار و ارگ که شکل تهران را تشکیل می دادند. محله ها توسط گذرها و کوچه ها از هم جدا می شدند. مفهوم خیابان در این شهر مفهوم بی معنایی بود.

در سال 1247 ناصرالدین شاه تصمیم گرفت تا نخستین ساختمان بلند تهران را در بخش شرقی کاخ سلطنتی بسازد. محلی که برای این ساختمان در نظر گرفته بود در کنار خندق شرقی کاخ سلطنتی بود. به دستور ناصرالدین شاه خندق شرقی پر و خیابانی روی آن کشیدند. . شاه امین حضور را مامور کرد تا سرو سامانی به شرایط این خیابان بدهند. بهار 1251 شمسی بود که امین حضور پا در خندق گذاشت و به کارگران فرمان داد تا آن را پر کنند و بعد خیابانی ناصری شکل گرفت. در دو طرف خیابان درخت های چنار را کاشتند و مردم کم کم به این خیابان آمدند.

در نقشه ای که در سال 1275 قمری برابر با 1237 شمسی نقشه ای از تهران توسط مسیو کرشیش معلم دارالفنون تهیه شده است، ردی از خیابان ناصری را نمی بینیم. اما در نقشه بعدی که توسط نجم الدوله ترسیم شد برای نخستین بار نام خیابان ناصری مطرح شد. خیابانی که میدان توپخانه را به بازار متصل می کرد. نام این خیابان البته در برخی از منابع خیابان شمس العماره هم آمده است. اما این که خیابان ناصرخسرو اولین خیابان تهران بوده کافی نیست. این خیابان آغاز بسیاری از داستان ها در تهران بوده است. از اولین عکاسخانه تا اولین داروخانه. خیابانی که جزو نخستین خیابان هایی بود که آسفالت شد و نخستین ساعت شهری در این خیابان روی شمس العماره قرار گرفت. در سال 1320 مسیو ایپکیان سرپرست شهرداری تهران دستور داد تا فروشگاه هایی که در خیابان ناصرخسرو بودند نام های فرنگی را از سر مغازه ها بردارند. به دستور ایپیکیان همه مغازه ها باید دیوارهایشان را رنگ سبز می زدند. همزمان با این دستورها شهرداری خیابان را با برق کارخانه برق امین الضرب روشن کرد.

خیابان ناصریه در دوره پهلوی اول با توجه به نگاه قاجار زدایی که وجود داشت به نام ناصرخسرو قبادیانی تغییر نام داد. این خیابان در سالهای بعد رونق خود را از دست داد و محلی برای فروش داروهای قاچاق و لوازم عکاسی شد. در چند سال گذشته شهرداری خیابان را سنگفرش کرده و رفت و آمد ماشین را در آن جا محدود کرده و دارو فروشان قاچاق را جمع آوری کردند. اما رونق دوره ناصری بودن هیچ گاه به ناصرخسرو نرسید.

پژوهشگر :فرزانه ابراهیم زاده